Heterosis helpt bij lange levensduur koeien

Om de stieren in de lijst van de Nederlandse Veeverbeteringsorganisatie (NVO) op volgorde te zetten, wordt een rapportcijfer berekend op basis van de aanhoudingspercentages. Dit is het percentage van de dochters die na een bepaalde tijd nog in productie zijn. Daarbij is 100 het gemiddelde en 4 de standaarddeviatie. Hiervoor moeten minimaal honderd dochters meetellen.

Het kenmerk wordt berekend op basis van de aanhoudingscijfers van stieren die door fokwaardenberekenaar Animal Evaluation Unit van CRV worden doorgestuurd naar de eigenaren van de stieren, puur als achtergrondinformatie.

Levensduur

De stierenverkoopafdeling van CRV publiceert deze cijfers, waarbij Delta Titanium en Delta Solero hoge ogen gooien bij zwartbont en Topspeed Kodak bij roodbont. De fokwaardenafdeling van CRV doet hier niets mee, omdat er ook een fokwaarde is voor levensduur, waarin de aanhoudingscijfers zijn verwerkt. Beide kenmerken zijn gebaseerd op dezelfde dochters waarvan gegevens in de fokwaarde zitten.

De stieren van Alta Genetics en CRV draaien niet mee in deze cijfers. 'Sommige organisaties publiceren alleen de aanhoudingscijfers. Dan staan de oude stieren voorop. Dit geeft minder goed zicht op welke stieren er echt uit springen. Een Jersey-stier als VJ Hilario heeft de eerste dochters nu twee jaar aan de melk en staat toch hoog', zegt NVO-secretaris Joop Olieman.

Amerikaanse cijfers

Alta Genetics doet weinig met de aanhoudingscijfers, stelt Rutger Woolderink, manager voor Nederland en België bij deze onderneming. De organisatie is wat betreft fokwaardeschatting vooral gericht op Amerikaanse cijfers, omdat in dat land gegevens van veel meer dieren in de database zijn verwerkt. Zo wordt ook gewerkt met de levensduurfokwaarde Productive Life, die ook is te gebruiken voor genomicsstieren.

Opvallend is daarbij dat een aantal niet-Holsteinstieren het goed doet. Zo staat de Jersey-stier DJ Jante op kop met een door NVO berekend cijfer van 113. De tweede plaats wordt ingenomen door de Scandinavische roodbonte Pell-Pers samen met de Holstein-stier Matchpoint.

Kruislingen

Volgens Olieman is een mogelijke verklaring dat stieren veel worden ingezet als kruislingstier. 'Je levert daarbij melkgift in, maar wint aan gezondheid. Als ondernemer wil je graag beide. Bij een hoge melkproductie vraag je meer van een koe.'
De NVO-secretaris verwacht daarbij een heterosiseffect. 'Van kruisingsstieren is de berekende levensduurfokwaarde lager dan van andere stieren met een vergelijkbaar cijfer voor aanhouding.'

Gerben de Jong van CRV vindt het gevaarlijk dat bij de aanhoudingscijfers het heterosiseffect niet wordt meegenomen. 'Zo krijg je bij de aanhoudingscijfers van een Fleckvieh-stier een getal waar voor een deel van de nakomelingen heterosis speelt en voor een deel van de nakomelingen misschien niet. Dit is niet echt informatief. Bij de fokwaarde levensduur maken we juist alle stieren vergelijkbaar wat betreft hun genetische aanleg. Hier is het heterosiseffect uit de fokwaarde gehaald.'

Achterhaald

Olieman hoort dat sommigen stellen dat de aanhoudingscijfers achterhaald zijn. Oude, minder interessante stieren voeren de boventoon. Hij pleit voor meer aandacht voor bewezen levensduur. 'Voor jonge stieren zijn door het snelle generatie-interval van 2,5 jaar nog te weinig gegevens van de voorouders bekend.'

Zo noemt de NVO-secretaris bepaalde karaktereigenschappen van de koe die mede bepalen of een koe oud kan worden. 'Dat kunnen we nog niet vatten in kengetallen en dus nog niet voorspellen. Datzelfde geldt voor het immuunsysteem en de weerstand.'

Olieman krijgt hierin bijval van verkoopleider Jan Hiddink van Koole & Liebregts. 'Er zijn stieren die op genomicsbasis negenhonderd dagen levensduur vererven. Komen de dochters aan de melk, dan zakken ze naar driehonderd dagen of minder. De aanhoudingspercentages geven aan wat ze werkelijk doen.'

Double W Ranger

Als voorbeeld noemt Hiddink de stier Double W Ranger, de meest ingezette stier van de afgelopen drie jaar. 'De stier begon met een hoge genomicsfokwaarde levensduur, maar is met dochters aardig gezakt. Ook zijn dochtervruchtbaarheid was goed, maar die zit nu onder het gemiddelde van 100. Hetzelfde beeld zie je bij de stier Hjusticia. Het is link om dit soort stieren massaal in te zetten.'

De aandacht voor het aanhoudingspercentage ziet Hiddink ook terug in de verkoopcijfers. Zo wordt van de Zweeds roodbonte stier Gunnarstorp, die in 2002 het levenslicht zag, vanwege de hoge aanhoudingscijfers nog altijd sperma gevraagd.

Ruwe gemiddelden

De NVO is volgens De Jong vrij om hier een eigen kengetal van te maken. Maar hij noemt dit ruwe gemiddelden. 'Hoeveel procent van de dochters die op een bepaald moment na de eerste kalving aanwezig zijn ten opzichte van het aantal dochters die aanwezig hadden kunnen zijn. Het is puur een kwestie van het tellen van nakomelingen.'

Het ruwe zit in zijn ogen in het feit dat dit gemiddelde afhankelijk is van externe factoren. 'Het gaat om het afvoerbeleid van de veehouder. Factoren die hierop veel invloed hadden en hebben zijn afschaffing van het melkquotum en daaropvolgend de introductie van het fosfaatquotum', zegt De Jong.

Langer aanhouden

'Door de afschaffing van het melkquotum werden dieren aanvankelijk langer aangehouden om de veestapel te vergroten. Bij de invoering van de fosfaatwetgeving zagen we een daling van de aanhoudingscijfers van 3 procent. Stieren met dan dochters aan de melk krijgen opeens lagere aanhoudingscijfers dan stieren een jaar eerder of later. Nu zie je dat ondernemers hun koeien weer langer aanhouden.'

Het vergelijken van aanhoudingscijfers van stieren die op verschillende momenten zijn gebruikt, is daarom volgens De Jong niet eerlijk. 'De fokwaarde levensduur houdt rekening met veranderde omstandigheden en is daardoor stabieler. De fokwaarde levensduur houdt rekening met de genetische trend over tijd. Dat maakt de vergelijking van stieren die op verschillende momenten zijn ingezet mogelijk.'

Drie belangrijke kenmerken

Levensduur wordt bepaald door een groot aantal kenmerken, weet De Jong. De belangrijkste zijn productie, uiergezondheid en klauwgezondheid. 'Een hoogproducerende koe blijft langer, terwijl de uiergezondheid ook meespeelt als belangrijk reden voor afvoer. Verder speelt de kwaliteit van de klauwen een belangrijke rol', zegt hij.

'In de fokwaarde levensduur zit direct ook het effect van productie. Daarnaast wordt nog gebruikgemaakt van fokwaarden voor uiergezondheid en klauwgezondheid. Dit resulteert in een betrouwbare fokwaarde levensduur, ook voor genomicsstieren. Daarmee kan de veehouder op basis van levensduur stieren kiezen om te gebruiken op zijn koeien.'