Met gebiedsprocessen keert spanning terug

Wie eerder gebiedsprocessen rondom Natura 2000-gebieden heeft meegemaakt, weet het. Het werk van gebiedscommissies gaat zelden zonder slag of stoot. Dat komt door de tegengestelde belangen tussen natuur en landbouw enerzijds, maar ook tussen boeren onderling.

De een heeft belang bij opkoop, innovatie of extensivering, de ander juist niet en wil zo'n proces soms zelfs dwarsbomen. De eerste signalen van polarisatie en tegengestelde belangen zijn ook nu zichtbaar.

Boeren praten mee

Diverse provincies hebben het voorwerk voor de gebiedsprocessen in gang gezet. Om met de gebiedscommissies aan de slag te gaan, worden gebiedscommissies samengesteld waarin onder anderen boeren en hun vertegenwoordigers plaatsnemen om mee sturing te kunnen geven aan de herinrichting van hun gebied.

Diverse boerenbelangenorganisaties zoals LTO, NAJK, BoerenNatuur en NMV zijn gevraagd deel te nemen op verzoek van provincies. LTO-bestuurder Trienke Elshof vindt het belangrijk dat boeren juist in de gebiedscommissies zitten.

'Onze inzet is dat zoveel mogelijk stikstofruimte die vrijkomt via gebiedsprocessen, ook weer in de landbouw terechtkomt. Bovendien zitten meer dan drieduizend boeren nog altijd te wachten op legalisering, de PAS-melders en interimmers. Ik wil me ervoor inzetten dat die legalisering niet langer wordt belemmerd. Dit houdt alle ontwikkelingen op die bedrijven tegen.'

Terughoudend

Maar in de praktijk zijn boeren terughoudend omdat er nog veel onduidelijk is. Ook wordt die terughoudendheid gevoed door organisaties met andere belangen en politieke agenda's. Zo meldt stichting Stikstofclaim zelfs klaar te staan om boeren die deelnemen aan gebiedsprocessen, voor de rechter te dagen.

Jan Cees Vogelaar, adviseur van de stichting en politiek actief voor JA21, zegt dat stichting Stikstofclaim niet alleen klaarstaat om te procederen tegen de provincies als initiators van de gebiedsprocessen, maar bijvoorbeeld ook tegen boeren die in een gebiedscommissie gaan zitten en daardoor mogelijk eraan bijdragen dat bedrijven als piekbelaster worden aangewezen met mogelijk gevolg dat onteigening dreigt.

Volgens Vogelaar hebben de provincies een probleem met de Algemene verordening gegevensbescherming en kunnen zij daarom niet zomaar aan gegevens van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland komen over de emissie van bedrijven. 'Daarom zal de informatie uit het gebied moeten komen.'

Dreiging ongegrond

Het is de vraag of de dreiging van Vogelaar en Stikstofclaim reëel is. Volgens Paul Bodden, jurist en gespecialiseerd in ruimtelijke ordening bij Hekkelman Advocaten niet. Hij spreekt Vogelaar tegen en denkt dat het hoofdelijk aansprakelijk stellen van leden van gebiedscommissies kansloos is.

'Via de Wet openbaarheid van bestuur zijn die gegevens gewoon opvraagbaar, net als dat emissiegegevens van Tata Steel en Schiphol openbaar zijn. Dat gaat niet via de gebiedscommissies gebeuren.'

Informatie openbaar

Ook Elshof ziet dit anders. 'Wij zullen nooit iets ondertekenen waarin staat dat een bedrijf een piekbelaster is. Bovendien is deze informatie openbaar beschikbaar.'

Toch kan Vogelaar er met zijn hoofd niet bij dat boeren willen deelnemen aan een commissie, omdat de basis van het beleid volgens hem niet op orde is. Hij gaat ervan uit dat onderzoek van de Universiteit van Amsterdam waarbij echt wordt gemeten rondom veebedrijven en in natuur, in opdracht van het Mesdag Zuivelfonds, dat gaat aantonen. De resultaten daarvan komen waarschijnlijk in 2023.

Vogelaar: 'Oud-landbouwminister Carola Schouten heeft in een Kamerbrief aangegeven dat er de afgelopen dertig jaar niet is gemeten in de bodems van natuurgebieden.'

Brede natuurkwaliteit

Ook LTO vindt dat er veel meer moet worden gemeten en dat niet alleen naar de kritische depositiewaarden moet worden gekeken, maar naar de brede natuurkwaliteit.

Elshof: 'Dat heeft het Planbureau voor de Leefomgeving ook geadviseerd. Maar als we niet vooraan in de rij zitten, als we niet deelnemen in gebiedsprocessen, belanden we automatisch op de achterste rij. Dan gaat stikstofruimte niet naar de landbouw, maar naar wegen, woningen en industrie.'

30 procent naar natuur

De LTO-bestuurder legt uit dat bij bijvoorbeeld opkoop van bedrijven 30 procent van de stikstofruimte naar natuur gaat. 70 procent is vervolgens beschikbaar om stikstofruimte te creëren.

'Wij willen dat die zoveel mogelijk naar de landbouw gaat. Al die bedrijven die nu geen zekerheid hebben over hun toekomst, verdienen zekerheid. Ik vind het onverantwoord als we daar nog eens tien jaar op wachten. Het stikstofbeleid moet beter. Maar als we alleen maar blijven protesteren en niet meepraten, zijn we uiteindelijk slechter af', is de overtuiging van Elshof.