Colistinegebruik bij leghennen kan lager

Colibacillose is een van de meest voorkomende infecties in de pluimveehouderij. De ziekte wordt veroorzaakt door de E. colibacterie, een normale darmbewoner. Door een andere ziekte of soms ook direct door de bacterie zelf kunnen er problemen ontstaan. Bij jonge hennen is vaak sprake van een acute, algehele infectie waardoor het dier erg ziek is en kan overlijden.

Overleven de hennen de acute fase, dan hebben ze vaak restverschijnselen door de ontstekingsprocessen. De ontsteking van de luchtzakken bemoeilijkt de ademhaling. Door de ontsteking van de buikvliezen kunnen verklevingen optreden die de hennen de rest van hun leven hinderen. Ook het legapparaat kan worden aangetast.

Colistine is samen met oxytetracycline het enige antibioticum dat is toegelaten om de E. colibacterie te bestrijden. In Nederland ligt het gebruik van colistine al op een laag niveau, maar nog wel boven de grens die de Europese Unie aan het gebruik van colistine heeft gesteld. Daarom zijn GD en VMP een project gestart waarbij het gebruik van colistine onder de loep is genomen. Het onderzoek is uitgevoerd op verzoek van de Avined-werkgroep antibiotica leg.

E. colibacterie bijna nooit resistent tegen colistine

De inzet van colistine leidt in ongeveer de helft van de gevallen niet tot verbetering, blijkt uit het onderzoek. Colibacillose blijft aanwezig of komt snel weer terug. Dat heeft overigens niet te maken met resistentie van de E. colibacterie tegen colistine. Uit de gevoeligheidstesten blijkt dat dit nauwelijks voorkomt. De E. colibacteriën zijn wel in 30 tot 40 procent van de monsters resistent tegen oxytetracycline.

Duidelijk blijkt dat inzet van colistine met name niet of nauwelijks helpt bij oudere koppels leghennen die al langer problemen met colibacillose hebben. 'Bij zo'n koppel moet je je echt afvragen of inzet van colistine wel zinvol is', zegt pluimveedierenarts Rob Vriens van AdVee en voorzitter van VMP. 'Bij een jonge koppel in de piek van de productie kan de inzet van colistine zinvoller zijn', vult GD-pluimveedierenarts Jeanine Wiegel aan.

Kiezen voor oxytetracycline in plaats van colistine helpt niet veel. Vriens: 'Dan heeft de pluimveehouder te maken met een behandeltijd van vijf dagen en vervolgens nog zeven dagen wachttijd voordat hij weer eieren mag leveren. Die wachttijd heb je bij colistine niet. Daarbij is er tegen oxytetra wel geregeld resistentie. Colistine blijft dus nodig als redmiddel, maar de inzet kan nog beperkter.'

Niet met colistine alleen

Het onderzoek laat zien dat de pluimveehouder er niet komt met alleen de inzet van colistine, onder meer omdat colistine niet direct werkt. 'Het middel wordt niet opgenomen in het lichaam', zegt Vriens. 'Daardoor wordt ook wel gezegd dat het niet zou werken, maar het blijkt toch redelijk effectief.'

Omdat het even duurt voordat de colistine zijn werk kan doen, is het zaak om de E. colibacterie minder kansen te geven. Wiegel: 'Bij een uitbraak van colibacillose zal de pluimveehouder goed moeten kijken naar zaken als management, klimaat en voeding.'

Dat betekent bijvoorbeeld zo snel mogelijk dode dieren en grondeieren weghalen, zorgen voor schoon drinkwater en voer geven dat goed past bij de hennen, legt Wiegel uit. 'Belangrijk is ook een optimale strooiselkwaliteit, niet te nat en niet te droog. Als het te droog is, krijg je veel stof. Dit kan een trigger zijn voor ziekteproblemen.'

Klimaat is lastig

Klimaat is volgens Vriens een van de lastige factoren die voor een uitbraak van colibacillose kunnen zorgen. 'Je moet temperatuurverschillen tussen dag en nacht voorkomen, net als te veel of te weinig ventileren. Zeker bij hennen met buitenuitloop is het lastig om het goed te doen en ligt een uitbraak op de loer. Kijk met een klimaatexpert hoe je dat kunt verbeteren.'

Bij uitloop kunnen de hennen ook nog eens besmet raken met verschillende soorten bacteriën als ze uit plassen drinken, vult Wiegel aan. 'Voorkom dat zoveel als mogelijk. Verder moet je voorkomen dat de hennen ziek worden door bijvoorbeeld infectieuze bronchitis of mycoplasma door een goed vaccinatieschema en biosecurity. Deze ziektes kunnen de ziekteproblemen door colibacillose verergeren.'

Onder Europese grens

Door een goede preventie en goed management tijdens de ronde kan de inzet van colistine nog verder omlaag en daarmee onder de grens komen die door Europa is gesteld. 'Daar blijven we als sector aan werken', laat Vriens weten.

'Het is knap dat we al laag zitten met ons antibioticumgebruik. Zeker als je ziet waar de sector in relatief korte tijd vandaan komt met eerst kooihuisvesting, toen scharrel en nu ook nog vrije uitloop en onbehandelde hennen. Het kan allemaal, maar het is ook wel kritisch voor de gezondheid van de hennen. En voor de noodgevallen hebben we dan toch nog colistine nodig als redmiddel', besluit Vriens.