Veearts fokt schapen die minder gevoelig zijn voor wormen

Everts legt uit waarom het onderzoek juist nu zo belangrijk is. 'Er ontstaat steeds meer resistentie tegen wormmiddelen. Als je eenmaal die resistentie op je bedrijf hebt, blijft die ook. Ook als je het middel al tien jaar niet meer gebruikt. De resistentie blijft bestaan en daarom moeten we op zoek naar andere manieren om worminfecties te bestrijden. Het is mogelijk om dieren te selecteren die er minder gevoelig voor zijn.'

Hij gebruikt zijn eigen schapenkudde Texelaars als voorbeeld. 'Texelaars zijn van oudsher geselecteerd op het minder gevoelig zijn voor wormen. Ze komen van Texel en dat was altijd al een eiland met een hoge schaapdichtheid. Veel schapen op een klein oppervlakte zorgt voor een hoge wormdruk. Op Texel selecteren ze al eeuwenlang dieren zonder diarree, dus dieren zonder klinische verschijnselen van wormeninfectie. Omdat ze dat in negentiende en twintigste eeuw al deden, hebben we er nog steeds profijt van.'

Bloedarmoede

Inmiddels is er ook een wormensoort die geen diarree geeft, maar bloedarmoede. Het gaat om de rode lebmaagworm die sinds de jaren '70 en '80 van de vorige eeuw steeds meer voorkomt. Het is nu dan ook de dominante wormsoort in Nederland.

De rode lebmaagworm is van oorsprong een tropische worm, maar hij doet het in Nederland steeds beter door verandering van klimaat en temperatuur. 'Daarom moeten we op zoek naar een schaap dat daar op aangepast is en dat het ook in de toekomst goed doet', weet Everts.

Wormbesmetting

Een van de grootste uitdagingen is dat het moeilijker wordt om met wormbesmetting om te gaan, meldt Everts. 'Dertig of veertig jaar geleden vond besmetting en ziek worden vooral plaats in een kortere periode van de zomer tot begin herfst. Nu is dat al in het late voorjaar en het gaat tot in de winter door. Dus het probleem wordt groter en we moeten op zoek naar dieren die daar beter mee om kunnen gaan.'

Onderzochte schapen hebben een fokwaarde voor wormresistentie. Na het onderzoek is duidelijk hoe gevoelig ze zijn voor worminfecties. Everts laat twee schapen zien die er hetzelfde uitzien en even oud zijn. Toch is hun fokwaarde voor wormresistentie heel verschillend. Het ene schaap heeft een fokwaarde van 100, dat is precies gemiddeld voor de populatie. Het andere dier heeft een fokwaarde van 112. Het zit bij de beste 10 procent van de populatie.

Hij legt uit dat het dier daardoor waarschijnlijk minder last heeft van worminfecties en daardoor minder bijdraagt aan de opbouw van infecties op de weide. Hoe meer eieren, hoe meer kans op een infectieuze larf die andere schapen kan besmetten. Voor oude schapen is dat minder erg, omdat die al weerstand hebben opgebouwd, maar lammeren moeten die rustig opbouwen en geen klinische klachten krijgen.

Speekselmonster

Er zijn twee methodes om te meten hoeveel een schaap bijdraagt aan de wormbesmetting en hoeveel weerstand heeft het heeft opgebouwd. De eerste is mestonderzoek, je meet dan hoeveel eieren er in de mest zitten. Dat is vrij arbeidsintensief.

De tweede optie is een speekselmonster. Daar meet je de hoeveelheid antilichamen mee via de wangzak van het schaap. Het monster zuigt zich vol met speeksel, het diernummer komt erop en in het laboratorium wordt de hoeveelheid antilichamen geanalyseerd. Hoe groter de hoeveelheid antilichamen, hoe hoger weerstand is. Er rolt een fokwaarde uit, waarbij een getal boven de 100 gunstig is.

'Dus als we met de goede populatie verder fokken, gaan we verder met dieren die heel beperkt bijdragen aan de besmetting van de weide', stelt Everts. 'Het zijn maar een paar dieren die enorm bijdragen aan de wormpopulatie. Dus als we weten wat de onderste 20 of 30 procent is, weten we wie we moeten uitsluiten voor fokkerij. Dan profiteert de hele kudde daarvan, omdat er minder wormeieren in de omgeving komen.'