Rli: landelijke sturing nodig voor verbouwing van Nederland

Dit concludeert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in zijn advies 'Geef richting, maak ruimte!' dat vandaag is aangeboden aan de bewindspersonen van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Economische Zaken en Klimaat (EZK), Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).

Het kabinet heeft in de afgelopen twintig jaar minder gestuurd op de ruimtelijke ordening van Nederland dan daarvoor, stelt het Rli. Bovendien zijn provincies en gemeenten onvoldoende toegerust met kennis, financiën en capaciteit om grote ruimtelijke opgaven adequaat op te pakken. Een en ander is ontoereikend om de grote verbouwing die op Nederland afkomt goed aan te pakken. De raad doet aanbevelingen om de tekortkomingen te verhelpen.

Rli concludeert dat allereerst een sterkere regierol van het Rijk gewenst is. De huidige Nationale Omgevingsvisie (Novi) biedt daarvoor onvoldoende basis. Er moet een Novi-plus komen met daarin een aantrekkelijk ruimtelijk toekomstperspectief voor Nederland. Daar is verbeeldingskracht van ontwerpers voor nodig. In zo'n Novi-plus moeten nationale doelen en keuzes in hun onderlinge samenhang worden opgenomen, met ruimte voor regionale uitwerking.

Daar hoort bij dat het Rijk vervolgens goed moet monitoren of de nationale doelen van het omgevingsbeleid ook worden behaald. Dit vraagt politiek rechtstreekse verantwoordelijkheid van een minister voor de portefeuille ruimtelijke ordening.

Grotere decentrale uitvoeringskracht

Provincies, regio's en gemeenten hebben te weinig uitvoeringskracht door kennistekort, capaciteitsgebrek en ontoereikende budgetten, vindt het Rli. Om dit op te lossen, moet het kabinet extra budget ter beschikking stellen aan deze overheden voor de uitvoering van nieuwe ruimtelijke opgaven, zoals de transitie naar een klimaatbestendige leefomgeving.

De raad pleit ook voor het 'ontschotten' van bestaande rijksbudgetten voor opgaven die in de regio's moeten worden uitgevoerd. Deze budgetten dienen per regio als één budget beschikbaar te komen. Tevens moet meer worden geïnvesteerd in kennisontwikkeling op regionaal niveau.

Burgerbetrokkenheid

Rli denkt dat de grote (transitie)opgaven niet zonder steun en betrokkenheid van burgers mogelijk is. De raad adviseert daarom om nieuwe vormen van burgerbetrokkenheid te organiseren. Dat gaat in de eerste plaats om burgerdialogen op nationaal niveau over de urgentie en doelen van de grote transitieopgaven.

In de tweede plaats gaat het om participatie op regionale schaal, waarbij overheden, burgers, bedrijven en andere partijen samen mogelijke en wenselijke toekomstbeelden ontwerpen.