Salmonellatest pluimvee soms valspositief door onzorgvuldigheid

Sinds 1 januari 2020 is geen hertest bij salmonellabesmetting meer mogelijk en worden valspositief geteste (groot)ouderdieren onterecht afgevoerd. Zorgvuldiger werken bij het nemen van de monsters, bij het transport en in het laboratorium zou kruisbesmetting aanzienlijk moeten kunnen voorkomen.

Bij alle pluimvee is testen op een salmonellabesmetting routinematig verplicht. De frequentie is afhankelijk van het type bedrijf. Bij (groot)ouderdieren is bijvoorbeeld bemonstering elke drie weken verplicht om te voorkomen dat er via deze weg een besmetting van de pluimveeketen plaatsvindt.

Omdat de uitslag van een salmonellaonderzoek valspositief kan zijn, was het in Nederland gebruikelijk om altijd een verificatieonderzoek (herbemonstering en hertest) door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) te laten uitvoeren.

Striktere regels onder druk Europa

Nederland heeft dit onder flinke druk van de Europese autoriteiten per 1 januari 2020 moeten aanpassen. Een hertest mag niet meer standaard worden uitgevoerd bij een positieve salmonella-uitslag. Bij (groot)ouderdieren heeft dat forse consequenties. Het koppel wordt op basis van die ene positieve test direct geslacht.

Ook bij leghennen en vleeskuikens hebben positieve testen flinke impact. Eieren mogen alleen nog als industrie-eieren worden afgezet. Vleeskuikens worden als laatste op de dag geslacht en het vlees mag niet op de versmarkt, maar alleen na verhitting voor consumptie worden gebruikt.

48 procent

Tot de invoering van de aangescherpte maatregel op 1 januari 2020 werd dus wel een standaard hertest door de NVWA uitgevoerd. Daaruit bleek dat 48 procent van de positieve salmonella-uitslagen van (groot)ouderdieren bij de routinebemonstering door de pluimveehouder valspositief was. Dat wil zeggen: de eerste test was wel positief, maar bleek bij de hertest niet positief te zijn. Waarbij dan vermeld moet worden dat minder dan 0,1 procent van de bijna 100.000 testen bij (groot)ouderdieren positief is.

Demissionair landbouwminister Carola Schouten heeft daarom aan Wageningen Bioveterinary Research gevraagd om een onderzoek in te stellen naar de reden van deze valspositieve uitslagen.

Kruisbesmetting bij monstername

Alle mogelijke factoren die het hoge percentage valspositieve testen zouden kunnen verklaren zijn door Wageningen Bioveterinary Research op een rij gezet. 'Een van de meest waarschijnlijke oorzaken is kruisbesmetting bij de monstername door de pluimveehouder of degene die in opdracht de monsters neemt', zegt projectleider Armin Elbers, werkzaam als epidemioloog bij Wageningen Bioveterinary Research.

'Het kan bijvoorbeeld al misgaan als de overschoentjes waarmee de monsters worden genomen, met vuile handen uit de verpakking worden gehaald. Als de pluimveehouder de schoentjes direct aantrekt over de laarzen die hij in de stal gebruikt, kan het ook fout gaan (zie foto). Laarzen zijn eigenlijk alleen maar 100 procent schoon als ze nieuw zijn.'

Monsternameprotocol aangepast

Om te voorkomen dat er tijdens de monstername fouten worden gemaakt, heeft de pluimveesector naar aanleiding van dit onderzoek het monsternameprotocol sterk verbeterd. Het protocol wijst nu onder andere uitdrukkelijk op handen wassen, zelfs al voordat de formulieren worden ingevuld en nogmaals vlak voor de monstername.

Nadat de pluimveehouder zijn stalspecifieke schoeisel heeft aangetrokken, is het advies om eerst plastic overlaarzen aan te doen. Dan doet hij handschoenen aan, haalt de overschoenen uit de verpakking en trekt ze aan. Dit protocol geldt per stal. 'Daarmee maak je het risico van een kruisbesmetting op je eigen bedrijf en tussen stallen erg klein', zegt Elbers.

Ook na de monstername en tijdens het transport naar het laboratorium moet er zorgvuldig worden gewerkt. De monsters moeten goed worden opgeborgen en niet in contact kunnen komen met bevuilde materialen en dergelijke.

Laboratorium

Ten slotte kan het misgaan in het laboratorium. Om de kwaliteit van de salmonelladiagnostiek van een laboratorium te borgen, worden er rondzendoefeningen georganiseerd door de nationale referentielaboratoria. Bij deze rondzendoefeningen wordt ongeveer 2 procent valspositieve uitslagen gescoord.

Hoewel de resultaten van de rondzendoefeningen niet een-op-een kunnen worden vertaald naar wat er dagelijks op de laboratoria gebeurt, is het duidelijk dat ook in de laboratoria iets mis kan gaan.

Genoeg reden voor hertest

'Ook al doe je alles zorgvuldig, een valspositieve uitslag is door kleine foutjes in het hele proces nooit voor 100 procent uit te sluiten', stelt Elbers. 'We zien daarom voldoende aanleiding om in de EU te pleiten voor het opnieuw mogelijk maken van standaard herbemonstering en hertesten van initiële positieve resultaten door de bevoegde veterinaire autoriteiten. De huidige bestrijdingsvoorschriften van de EU geven helaas nu geen ruimte voor zo'n herbemonstering en hertest.'

'Het onderzoek van Wageningen Bioveterinary Research is een goede bijdrage aan ons standpunt dat een hertest bij een positieve salmonella-uitslag moet kunnen', stelt voorzitter Kees de Jong van de vakgroep Pluimveehouderij LTO/NOP. 'We zijn daarover al sinds vorig jaar in overleg met het ministerie', zegt hij.

'Het gaat erom wanneer je kunt spreken van gerede twijfel en daardoor een hertest zou moeten krijgen. Daar lopen ook rechtszaken over, maar het liefst lossen we dit op in goed overleg met het ministerie die uiteindelijk van de EU toestemming moet krijgen. Het zou veel schade en leed bij de sector voorkomen. Dat geldt niet alleen voor de (groot)ouderdieren, maar voor de hele sector.'