Verdwijnen van mancozeb wordt puzzel voor telers

Achtergrond Akkerbouw Job Hiddink, Jorg Tönjes 02 sep 2021 om 06:30uur

Mancozeb verdwijnt. De werkzame stof uit veel breed toegepaste fungiciden is goedkoop en heeft een aantal nevenwerkingen. In de grotere teelten als aardappel en ui zijn duurdere alternatieven voorhanden. Daarnaast mist de teler een extra keuze in het resistentiemanagement. Teeltadviseurs pleiten voor behoud van genoeg in de 'gereedschapskist'.

Verdwijnen+van+mancozeb+wordt+puzzel+voor+telers

Van weinig middelen is te zeggen dat ze zo lang deel uitmaakten van de chemische gereedschapskist van telers. Mancozeb kwam in 1961 op de markt. De stof is in de jaren daarna veel ingezet bij de bestrijding van phytophthora in aardappelen en valse meeldauw in uien en in veel andere gewassen tegen schimmels.

De link met de ziekte van Parkinson doet het middel de das om. Daarmee krijgt de landbouwsector de puzzel voorgezet om het anders op te lossen.

Sterk middel

In eerste instantie zeggen teeltadviseurs dat er alternatieven zijn. Teeltadviseur Weimar de Ridder van Profytodsd vindt dat met mancozeb een sterk middel verdwijnt. 'Het is een partner in het voorkomen van resistenties. We kunnen de bestrijding van schimmelziektes in aardappelen en uien met een ander schema goed doen. We hebben daar al wat jaren ervaring mee opgedaan op onze demobedrijven en bij telers. Ik heb er wat dat betreft wel vertrouwen in. Tegen valse meeldauw in ui zijn sterke middelen beschikbaar.'

We gaan de stof missen in het resistentiemanagement

Jan Salomons, gewasbeschermingsspecialist Delphy

Wat volgens De Ridder mist bij de nieuwe middelen, is mangaan dat bij mancozeb meekwam als bonus. Wat betreft sporenelementen moeten telers daar dus meer op letten. Een ander voordeel van mancozeb bij aardappelen was de nevenwerking op alternaria. Nog een aandachtspunt voor telers die hun schema anders moeten invullen.

Basisstof weg

Gewasbeschermingspecialist Jan Salomons van Delphy noemt mancozeb vooral een belangrijke basisstof voor de telers. 'We zetten hem deels solo in, maar vaak in combinaties. We gaan de stof missen in het resistentiemanagement. Technisch komen we wel rond, maar het gaat meer geld kosten.'

Salomons noemt als voorbeeld Zorvec-producten die deels alternatieven zijn in aardappelen en uien. 'Bij de uienteelt kosten mancozeb-vrije schema's al snel 100 euro per hectare meer.'

Stapelen aan banden gelegd

Of het schema het hele seizoen dekt, is een andere vraag. Meestal zal dat lukken, zegt Salomons, maar in 2021 blijkt dat langdurig vochtig weer het spuitseizoen kan verlengen. Andere middelen mogen een beperkt aantal keren worden ingezet en stapelen legt de wetgever steeds meer aan banden. Het eenzijdig gebruik van middelen uit dezelfde chemische groepen kan de resistentieontwikkeling versnellen.

Al met al ziet Salomons dat er alternatieven zijn, maar dat resistentieontwikkeling en langdurig hoge ziektedruk in schimmelgevoelige jaren een punt van aandacht zijn.

Behoefte aan afwisseling

Adviseur Jan van der Slik van landbouwtoeleverancier Van Iperen stipt de behoefte aan afwisseling aan om resistenties te voorkomen. Hij stelt dat de telers zichzelf als richtlijn hebben gegeven om resistenties tegen te gaan.

'In een droog jaar als 2018 komen we ver met de middelen die over zijn. In dit jaar met regen van zaai tot oogst is het moeilijk. Bij de biologische telers ging het acht weken geleden al fout. Met resistente rassen zouden die het probleem een stap voor moeten blijven. Bij de gangbare boeren was de druk hoog deze zomer.'

Puzzel

Van der Slik stelt dat de teelt met alleen mancozeb niet kan, maar zonder dat en met andere middelen of teeltmaatregelen is het zeker een puzzel. 'We proberen wat met goede gewasgroei met mest en plantversterkers. In uien en aardappelen kunnen we het redden met de overgebleven chemie. In aardappelen zijn veel middelen beschikbaar. Het schema wordt wel duurder. En hoelang gaan we het volhouden met de middelen die we over hebben?' vraagt de adviseur zich af. Hij wijst op de resistentieontwikkeling en de nevenwerkingen die missen.

• Lees ook: Wegval van middelen geeft veel uitdagingen

In suikerbieten blijkt een gestaag groeiend gewas schimmelziektes beter van zich af te houden, is de ervaring van Van der Slik. 'Kijk maar: ondanks het natte jaar zien we cercospora dit jaar niet uit de hand lopen. Maar dat lukt niet bij alles. Je zou het willen. De regelgever staat wat dat betreft weleens te ver van de praktijk.' Het lastige jaar met veel valse meeldauw illustreert de praktijksituatie bij uien.

Bollen, groenten en fruit

Kleinere teelten, zoals bollen, groenten en fruit, kunnen het verdwijnen van een middel als mancozeb zwaarder voelen. Hun pakket is vaak smal en nieuwe toelatingen zijn voor de fabrikanten minder aantrekkelijk. De procedure is lang, ingewikkeld en duur, zegt fruitteeltadviseur Arie van Horssen van Alliance.

'Met het verdwijnen van zoveel middelen in dit tempo blijft er niets over voor de fruittelers. Het verdwijnen van mancozeb is niet het drama, de optelsom van al die middelen wel. Vaak komt er een oplossing voor iets wat verdwijnt, maar het gaat nu te hard. Dan gaat het een keer fout. Telers zijn best flexibel, als er maar wel wat in de gereedschapskist blijft.'

Van Horssen noemt andere middelen die verdwijnen en de alternatieven die zijn gekomen. 'Mijn boodschap is: we zijn creatief, maar dit gaat te hard.'

Fruittelers missen mancozeb vooral bij de bestrijding van schurft. © Jan Mulders

BASF bereikt goede resultaten met alternatief mancozeb

Het Duitse chemieconcern BASF heeft met Enervin SC een geschikte vervanger gevonden voor mancozeb in aardappelen. 'Middelen met mancozeb zijn mogelijk een-op-een vervangbaar door Enervin SC', stelt technisch productadviseur Michiel Bosdijk van BASF. Het middel heeft net als mancozeb een preventieve werking met als werkzame stof Initium. De schimmeldruk was dit jaar in de aardappelen hoog, waardoor het gunstig was om te experimenteren met alternatieven tegen phythophthora. Op een proefveld van BASF in Dronten zijn objecten aangelegd met verschillende fungicideschema's. De proeven zijn uitgevoerd in het ras Bintje. 'Bij een aantal proefveldjes hebben we gespoten volgens het vierblokkenschema', zegt cropmanager Henco Bouma van BASF. 'Het verschil ten opzichte van drie blokken is dat het schema middenin wordt gesplitst.' Daardoor wordt ruimte gecreëerd om zoveel mogelijk middelen en aangrijpingspunten te pakken. 'Bij de objecten waarbij we Enervin SC hebben gebruikt, zien we een mooi fris gewas', zegt Bosdijk. 'Voordeel van het middel is dat het snel regenvast is.' Verder heeft Enervin SC een kort interval van vijf dagen en is het te combineren met andere middelen. Bouma: 'De kunst is om zoveel mogelijk groepen in te bouwen in een fungicideschema om zo robuust mogelijk te zijn. Dan wordt het voor phythophthora lastig om ertussen te komen en kan het zich niet aanpassen.' De actieve stof van Enervin SC komt uit een unieke groep, waardoor het goed past met het oog op resistentiemanagement. Ook heeft het fungicide een geschikt milieuprofiel. Nadeel is dat de nevenwerking op alternaria ontbreekt. Dat is op te lossen met andere middelen.