Project 'Groen op zaad' zoekt betrouwbare alternatieven

Minder afhankelijk zijn van chemie en een weerbaarder teelt. Dat wil de overheid bereiken met het Uitvoeringsprogramma Toekomstvisie Gewasbescherming 2030. In het project 'Groen op zaad' zetten achttien bedrijven met financiële ondersteuning van de overheid via het topsectorenbeleid samen de schouders onder vergroening van de zaadbehandeling.

Gea Bouwman van de vereniging van bedrijven in het uitgangsmateriaal Plantum: 'Het moet bijna vrij van emissies en residuen worden. Veel oude zaadbehandelingsmiddelen komen niet door de Europese herregistratie heen, met als voorbeeld neonicotinoïden. Bedrijven met zaden en uitgangsmateriaal en plantenkwekers willen vooral grondgebonden ziekten en insecten beheersbaar houden.'

Thiram

Directeur Johan Kos van onderzoeksbedrijf Vertify, voorheen Proeftuin Zwaagdijk, noemt als duidelijk voorbeeld het verbod op het fungicide thiram als zaadontsmetting.

'Dat was jaren de standaard in zaadontsmetting. Ondertussen willen de zaadfirma's wel hun producten kunnen beschermen tegen grondgebonden ziekten. De kosten voor de ontwikkeling en toelating van alternatieven zijn hoog, terwijl er op korte termijn nieuwe gewasbeschermingsmiddelen nodig zijn.'

Publiek-private samenwerking

Het ontwikkelen van nieuwe gewasbeschermingsmethoden en -middelen is voor individuele spelers op de zaadmarkt moeilijk. Daarom is Vertify aan de slag gegaan voor een publiek-private samenwerking van achttien partners.

Kos: 'Daarbij zitten naast Vertify en Plantum zaadbedrijven uit de groentesector, landbouwzaden, plantenkwekers, een telersorganisatie, zaadtechnologiebedrijven en de vereniging voor biologische middelen en biostimulanten Artemis. Een mooi breed samenwerkingsverband om mee van start te gaan.'

Drietrapsraket

Kos omschrijft het project 'Groen op zaad' als een drietrapsraket. Het wordt een inventarisatie van wat er mogelijk is, gevolgd door de ontwikkeling van goede standaardtoetsen voor groene zaadbehandelingen en daarna het eventueel ontwikkelen van specifieke coatings of toedieningstechnieken. 'Het zou weleens kunnen dat we het op een andere manier bij het zaadje moeten brengen, bijvoorbeeld ernaast leggen of erop spuiten bij zaai in de bodem.'

Bouwman kan zich voorstellen dat de oplossingen van 'Groen op zaad' een minder absolute werking hebben dan chemische toepassingen. 'We zien dat ook al bij biologische middelen voor andere toepassingen dan op zaad. Soms lijkt het of ze niet helemaal doen wat ze beloven', zegt de beleidsmedewerker.

Standaard toetsmethode

'Het is dus belangrijk een goede standaard toetsmethode te hebben om de werking te bepalen, en het middel op de juiste manier toe te passen. Daarnaast zullen de groene oplossingen vaak minder effectief zijn en moet je dus diverse oplossingen combineren.'

Lynn Tesselaar en Cor Oostingh van Vertify gaan het praktische onderzoek doen. 'Eerst zullen we in de toegelaten middelen kijken, bijvoorbeeld naar wat al in andere toepassingen werkt', zegt Tesselaar.

Shortlist en longlist

In samenwerking met de Middelen Expert Groep, een kleine groep met mensen afkomstig van bedrijven uit het consortium, wordt een shortlist opgesteld. Mogelijk zit er laaghangend fruit tussen, waar op korte termijn succes mee is te boeken. Daarnaast wordt een longlist gemaakt van wereldwijd potentieel interessante 'groene' oplossingen.

Kos zegt nadrukkelijk dat in het onderzoek duidelijk verschil wordt gemaakt tussen de oplossingen uit de hoek van de biostimulanten en uit de hoek van de groene gewasbescherming, waarbij wel beide oplossingsrichtingen worden onderzocht. Die biostimulanten beschermen tegen abiotische stress.

Sterke begingroei

Als voorbeeld noemt de directeur van Vertify toediening van fosfaat. Dankzij een sterke begingroei krijgt de plant een sterke wortel en is mogelijk minder gevoelig voor een schimmel. Biostimulanten werken niet direct tegen ziekten of plagen (biotische stress) en de toelating van deze middelen is eenvoudiger dan die van gewasbeschermingsmiddelen.

Tesselaar legt uit dat in de vergelijking de groene alternatieven naast toegelaten chemische middelen en onbehandelde zaden worden gelegd. Door te werken met besmette grond of zaden is ziektedruk verzekerd en de effectiviteit van verschillende behandelingen te vergelijken.

Kleine kennisvoorsprong

De deelnemers aan het project krijgen voor hun investering een kleine kennisvoorsprong bij het beschikbaar komen van de resultaten. Omdat er ook publiek geld in 'Groen op zaad' zit, kan uiteindelijk de hele sector van de resultaten gebruikmaken.

Het is onmogelijk in vier jaar alle gewassen en alle ziekten en plagen te testen. Eerst wordt gekeken naar de effectiviteit op bodemgebonden schimmels waaronder pythium, rhizoctonia en fusarium in voorbeeldgewassen. De verwachting is dat er zo mogelijkheden zijn om kiemplanten langer te beschermen en de bespuitingen te reduceren.