Controversieelverklaring zit derogatie in de weg

Sinds het kabinet Rutte III op 15 januari 2021is gevallen, heeft het kabinet een demissionaire status. De Tweede en Eerste Kamer hebben, zoals gebruikelijk, een lijst onderwerpen opgesteld die 'controversieel' zijn. Het mestbeleid is een daarvan. Dat zit minister Schouten behoorlijk in de weg om met de Europese Commissie te kunnen onderhandelen over een nieuwe derogatie voor Nederlandse boeren. 'Ik herhaal daarom mijn verzoek aan uw Kamer om de controversieelverklaring van dit dossier op te heffen', schrijft ze in de brief.

De minister beschrijft ook waarom volgens haar het behalen van een nieuwe derogatie nog lang niet zeker is. 'In de afgelopen periode is gebleken dat de Europese Commissie meer dan eerder de bredere context van de milieusituatie in Nederland betrekt bij haar afweging. Punten van zorg die de Europese Commissie onder meer naar voren brengt, zijn de negatieve ontwikkeling van de waterkwaliteit in de afgelopen jaren, de geprognosticeerde overschrijding van het sectorale stikstofplafond door de melkveehouderij en de stikstofproblematiek.'

Zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn

Om te blijven voldoen aan de voorwaarden van de Nitraatrichtlijn, is het noodzakelijk dat Nederland aan het eind van dit jaar het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn indient bij de Europese Commissie. Volgens Schouten is het daarom belangrijk op te schieten met dit onderwerp. Ze wil direct na de zomer het actieprogramma aan de Tweede Kamer voorleggen en er met de Tweede Kamer over debatteren. Maar door de controversieelverklaring is het lastig om verdere stappen te zetten.

Nederlandse boeren zijn er inmiddels aan gewend dat er pas uitsluitsel komt over een nieuwe derogatie als de nieuwe periode allang is ingegaan. Zo ging dat de vorige keren ook. De derogatie geeft Nederlandse boeren, die deelnemen aan de derogatieregeling, de mogelijkheid om tegen voorwaarden meer te bemesten dan de Europese regels aangeven. Normaal mag op landbouwgrond 170 kilo stikstof uit dierlijke mest per hectare per jaar gebruikt worden. Met een derogatievergunning is dat 230 of 250 kilogram. De Nederlandse derogatie loopt na 2021 af.

Aantal stappen doorlopen

Schouten: 'De maatregelen in het zevende actieprogramma zullen voldoende moeten zijn in de ogen van de Europese Commissie om Nederland een derogatie van de Nitraatrichtlijn voor de periode 2022-2025 te verlenen.' Om een derogatie te verkrijgen, moeten een aantal stappen doorlopen worden.

Een belangrijke rol in deze procedure is weggelegd voor het Nitraatcomité, waarin alle lidstaten van de Europese Unie zitting hebben. Dit comité komt vier keer per jaar bijeen. Een derogatie kan alleen worden verkregen als het Nitraatcomité met een vastgelegde meerderheid van stemmen een positief advies over derogatie aan de Europese Commissie geeft.

Milieutoestand

Nederland moet in drie opeenvolgende Nitraatcomités toelichting geven over de milieutoestand in Nederland, het gevoerde beleid om de doelen van de Nitraatrichtlijn te halen en het voorgenomen actieprogramma. De Europese Commissie presenteert vervolgens in het laatste, vierde Nitraatcomité, de ontwerpbeschikking. Daarna volgt de stemming. Dit hele proces duurt normaal gesproken zo'n tien maanden.

De eerste twee Nitraatcomités van 2021 hebben op 11 maart en 15 juni plaatsgevonden. In deze comités heeft Nederland geen presentaties mogen geven, omdat er nog geen duidelijkheid is over de invulling van het zevende actieprogramma.

Eerste presentatie

Het is op dit moment nog niet bekend wanneer Nederland de eerste presentatie in het Nitraatcomité mag geven. Het eerstvolgende Nitraatcomité is op 15 september. Schouten: 'Agendering in september is noodzakelijk om duidelijkheid over een nieuwe derogatie voor de afronding van mestseizoen 2022 mogelijk te maken. Daarbij wijs ik erop dat derogatie gepaard gaat met positieve effecten voor de waterkwaliteit.'