Betere bodem dankzij individueel advies BodemUP

De adviezen die BodemUP oplevert, moeten zorgen voor een betere bodemstructuur. Maar ook voor minder af- en uitspoeling van mineralen en gewasbeschermingsmiddelen naar grond- en oppervlaktewater.
Zorgen over de Nederlandse landbouwbodem zijn er al langer. Landbouweconoom Krijn Poppe analyseerde onlangs namens de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) de situatie.

Zijn conclusie: het intensieve gebruik van de bodem bracht Nederland welvaart, maar er is een keerzijde. 'De inzet van grotere machines, kunstmest en gewasbescherming heeft ertoe geleid dat de vitaliteit van de bodem is afgenomen.'

Grote deelname regionale projecten

Boeren en tuinders hechten grote waarde aan een goede bodemstructuur. Dat verklaart mede de grote deelname aan regionale bodemprojecten, zoals Bodem APK (in Friesland en de Veenkoloniën), Zicht op de Bodemstructuur (Flevoland) en Vruchtbare Kringloop (in verschillende regio's in Nederland).

'Bij BodemUP krijgen deelnemers individueel advies van een bodemspecialist. Toegesneden op de eigen bedrijfssituatie', vertelt projectleider Rob Schrauwen in het ZLTO-werkgebied. Andere bodemprojecten nemen vaak groepen ondernemers als vertrekpunt met veldbijeenkomsten, studieavonden en webinars. 'BodemUP kiest voor maatwerk.'

Nederland heeft volgens hem 'een enorme bodemkennis', maar die zit vooral bij onderzoeksinstellingen en specialisten. 'Dit project brengt die beschikbare kennis naar individuele ondernemers. BodemUP mikt daarbij nadrukkelijk niet op de koplopers, maar juist op het peloton', verduidelijkt Schrauwen.

Deltaplan Agrarisch Waterbeheer

BodemUP opereert onder de vlag van Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW). Daarbinnen werken boeren, tuinders en waterschappen sinds 2013 in een groot aantal projecten aan schoner grond- en oppervlaktewater. Dat is nodig, omdat in delen van Nederland zowel de oppervlakte- als het grondwater nog niet voldoet aan de Europese kwaliteitsnormen. Die moeten in 2027 zijn bereikt.

'Uit- en afspoeling zijn belangrijke thema's', aldus Dirk Johan Feenstra. Hij geeft leiding aan het project in Noord- en Midden-Nederland. 'Een bodem met een goede structuur verwerkt grote hoeveelheden regenwater, houdt vocht langer vast en benut mineralen beter. Dat zorgt uiteindelijk voor hogere opbrengsten en voorkomt wegspoelen van mineralen.'

Deelnemers kloppen zelf met een specifiek probleem aan bij een bodemadviseur, vertelt Feenstra. 'Dan kan het bijvoorbeeld gaan om een perceel waar gemakkelijk wateroverlast ontstaat, opbrengsten telkens tegenvallen of het organische stofgehalte laag is.'

De adviseur brengt tijdens zijn eerste bezoek de situatie in kaart. 'Samen met de deelnemer bekijken we dan bijvoorbeeld het bodemprofiel. Zo'n sessie kan veel verhelderen. Is er sprake van bodemverdichting? Hoe is de doorworteling?'

1.200 concrete maatregelen

Feenstra stelt na het bezoek een advies op. Het is aan de boer of tuinder om vervolgens maatregelen te nemen. Na het groeiseizoen volgt een tweede bezoek. Dan worden de genomen maatregelen geëvalueerd, geeft hij aan. De advieskosten zijn voor rekening van het project. De maatregelen die een boer neemt, zijn voor eigen rekening.

'BodemUP kiest bewust voor een aanpak op perceelsniveau', meldt de adviseur. 'Daarmee maak je het behapbaar. Je hoeft niet meteen je hele bedrijfsvoering aan te passen.' In principe leidt het project tot tenminste 1.200 concrete maatregelen die de bodem verbeteren. Die kunnen uiteenlopen van een overstap naar kruidenrijk grasland tot de aanleg van peilgestuurde drainage. Wanneer het project geslaagd is? Feenstra: 'Wanneer deelnemers enthousiast zijn over de maatregelen die ze zelf namen.'