De initiatiefnemers van Dapper. hebben afgelopen jaar proefgedraaid met lamsvlees en snert, maar ze zien ook kansen voor de afzet van bijvoorbeeld havermelk, granola en humus. Boeren die deelnemen aan het initiatief houden zich onder andere bezig met landschapsbescherming, streven naar een diervoeder dat afkomstig is van het eigen bedrijf of uit de regio en werken aan kringlooplandbouw.

Jaarlijks maken een miljoen mensen de overvaart naar Texel. Met name het strand, maar ook de schapenhouderij en het typische Texelse landschap van tuunwallen, kolken en schapenboeten hebben aantrekkingskracht. Texelgangers zijn trouwe toeristen. Zo'n 40 procent komt vaker terug naar het eiland, blijkt uit onderzoek.

Op die trouwe Texelfan mikken de ondernemers door hem ook thuis de beleving van het eiland te laten ervaren. Dit doen ze onder meer met lamsvleespakketten van 1,75 kilo voor 54,91 euro, inclusief een donatie van 5 euro voor het landschap en het bezorgen.

'De sleutel ligt niet op Texel, maar daarbuiten, in de Randstad. Daar zit de koopkrachtige vraag', is de stellige overtuiging van Dirk van der Beek, een van de initiatiefnemers. Samen met oprichter Mark Frederiks van het korteketenbedrijf Local2Local en studenten doet hij onderzoek naar een toekomstbestendig businessmodel. 'Dat is vrij complex. Kijk alleen al naar het verzenden van lamsvlees en de voedselveiligheid. Dat is aan veel eisen gebonden.'

Local2Local startte zo'n twaalf jaar geleden met de korteketenaanpak in en rond de Randstad. Het bedrijf werkt hierin niet alleen samen met boeren, maar ook met Rabobank, hogescholen, universiteiten en regionale overheden. Na projecten in onder andere Utrecht, Flevoland en Amsterdam zijn de pijlen nu op Texel gericht.

13.500 schapen

Rond de 170 boeren zijn actief op Texel. Het betreft ongeveer 70 schapenhouders, 50 veehouders en 50 akkerbouwers en bollentelers. Het eiland heeft een stabiele populatie van zo'n 13.500 schapen die voornamelijk voor het vlees worden gehouden. Deze schapen krijgen jaarlijks ongeveer 26.000 lammeren. Ruim 15 procent hiervan wordt geslacht door de eilander slachterij in Oudeschild en afgezet naar horeca, winkels en groothandels.

Op Texel lopen verschillende korteketeninitiatieven, maar volgens Frederiks zijn deze veel te versnipperd. Bovendien raakt de markt redelijk verzadigd. 'Het is belangrijk om via boerderijwinkels en stalletjes producten te vermarkten. Maar deze initiatieven zijn niet schaalbaar. Bovendien ontbreekt de kennis om nieuwe producten in de markt te zetten. Er is gebrek aan integrale samenwerking, er is geen kennis van marketing. Zo hebben boeren geen idee hoeveel geld het kost om een onlineplatform op te zetten.'

Voor dit jaar verwachten de mensen achter Dapper. dat ze een derde van de lammeren van de twee schapenhouders Arjen Boerhorst en Jan-Willem Bakker kunnen verwaarden via snert en lamsvleespakketten. 'Het is een forse ambitie. Maar als dat lukt, kunnen we volgend jaar andere boeren uitnodigen om aan te sluiten.'

Proeven met haverproducten

Met andere producten worden proeven gedaan om ze te verwaarden. Een student van Wageningen University & Research gaat per 1 juni op het eiland onderzoek doen naar het maken van haverproducten, zoals havermelk.

Hoe groot wordt de uiteindelijke plus voor boeren als ze deze producten afzetten? Daar valt nog geen zinnig antwoord op te geven, stelt Van der Beek. 'Feit is dat er rek zit in het verdienmodel van de boeren. Onze insteek is dat ze ook betaald krijgen voor andere waarden, zoals het beheer van het landschap en het cultuurhistorisch beeld van Texel.'

Een merk in de markt zetten gaat veel verder dan een lachende boer op de verpakking, vult Frederiks aan. 'Over vijf tot tien jaar willen we dat het eigenaarschap van het merk bij de mensen in het gebied ligt. Dat er een systematische verandering is doorgevoerd. Koplopers krijgen dikwijls de kous op de kop. Hun successen worden negen van de tien keer gestolen. Dat willen wij met een eigen merk en borging daarvan voorkomen.'

'Met erwtenteelt meer eer van werk'

Akkerbouwer Klaas Lap uit Den Hoorn is vorig jaar met de teelt van erwten begonnen. Het overgrote deel zet hij weg als voer voor de schapen van Jan-Willem Bakker. De rest gaat in de Dapper.-snert.

Erwtenteelt biedt een hoop voordelen, stelt Lap, die het areaal dit jaar uitbreidt naar 2 hectare. 'Het is goed voor de vruchtwisseling. De erwt is een vlinderbloemige. Het gewas bindt dus ook stikstof uit de lucht en levert deze na aan het volggewas. Dat is weer goed voor de biodiversiteit.'

Een deel van de oogst, zo'n 500 tot 600 kilo, is bedoeld voor humane consumptie. De plaatselijke slager maakt er snert van die Dapper. verkoopt in de winterpakketten.

Een positief punt is volgens Lap ook dat hij met de teelt 'eer heeft van zijn werk', door de binding met de consument. 'Ons pootgoed gaat de hele wereld over voor export, maar je krijgt nooit feedback. Als je wel iets hoort, is het vaak geen goed nieuws.'

Local2Local is volgens de boer, die het bedrijf runt met zijn broer Kees Lap, onmisbaar om het project te doen slagen. 'Boeren weten weinig van marketing. Wij laten hierdoor kansen liggen. Ik ben blij dat dit nu wordt opgepakt. Ik ben de vijftiende generatie die op deze plek boert. Wij zijn zo met het landschap verweven. Dat willen wij met dit initiatief graag een boost geven.'

'Krachtvoerkraan voor een deel dicht'

Het initiatief Dapper. kan er volgens Jan-Willem Bakker in Den Burg mede voor zorgen dat hij met zijn schapenhouderij van 375 schapen kan overleven. 'Wij worden op deze manier voor onze groenblauwe diensten betaald.'

Om de toerist ook bij thuiskomst warm te maken voor de producten van Texel, wil Bakker de binding met de toeristen verstevigen door het geven van onder andere rondleidingen. 'Velen hebben geen idee dat boeren het landschap onderhouden. De toeristen nemen ook allemaal hun mond mee. Daar moeten we wat mee', beredeneert hij.

'Tegelijkertijd merken we dat de overheid zich terugtrekt in het verstrekken van subsidie voor landschapsbeheer. Wij moeten zelf hun broek kunnen ophouden', vervolgt hij op zijn schapenbedrijf in het Nationaal Landschap De Hoge Berg.

Naast het verwaarden van de producten is voor Bakker het sluiten van kringlopen belangrijk. Hij neemt sinds kort de erwten af van akkerbouwer Klaas Lap in Den Hoorn. 'Hiermee draai ik de krachtvoerkraan voor een deel dicht. Mijn schapen verteren de erwten goed. In de mest zie je er niets van terug.'

Efficiënt is het niet om de kisten op te halen, erkent Bakker. 'Belangrijker vind ik het dat we zaken in beweging zetten. Mijn veevoerfabrikant is enthousiast. Hoewel hij minder brok aan mij levert, denkt hij mee om dit verder uit te bouwen.'

'Meer samenwerking tussen boeren'

Schapenhouder Arjen Boerhorst uit Den Burg ziet een toekomst voor een eigen Texelse mengvoerfabriek. 'Akkerbouwers en veehouders kunnen veel meer de koppen bij elkaar steken. Dit project kan daar een bijdrage aan leveren.'

De ondernemer houdt 350 schapen, heeft een boerderijwinkel en een camping met vijftien plaatsen.
Gemiddeld één keer per week laat Boerhorst een lam slachten dat hij in de boerderijwinkel verkoopt, de rest gaat via slagerij Goënga naar de de horeca.

De afzet van het lamsvlees is goed voor 60 procent van de omzet. Agrarisch natuurbeheer en de camping dragen ieder 20 procent aan de omzet bij. Daarnaast werkt Boerhorst nog in loondienst bij de gemeente.

Dapper. gaat verder dan zijn eigen bedrijf, benadrukt de eilander ondernemer. 'De ambitie is om ook het landschap in stand te houden en de kringlooplandbouw een boost te geven.'

Boerhorst beschouwt het proces naar het anders vermarkten van producten als een ontdekkingsreis. Hoeveel het hem uiteindelijk oplevert, blijft gissen, stelt hij. 'De valkuil is dat we snel willen. En sneller resultaten willen zien. Maar voor dit soort initiatieven heb je een lange adem nodig, zeker nu de coronacrisis dingen wat heeft vertraagd.'