Sanering onbewaakte overwegen heeft nog flinke weg te gaan

Melkveehouder Jan Roelof Thijn uit de Drentse buurtschap Broekhuizen hoef je niets te vertellen over het risico dat hij loopt, als hij de boerenoverweg naar de overzijde van het spoor Meppel-Hoogeveen moet gebruiken. Hij woont zijn hele leven al langs het spoor en de onbewaakte oversteek is de kortste weg naar de 14 hectare grasland aan de overzijde van de drukke treinverbinding tussen Zwolle en Groningen.

'Bang ben ik er niet voor, maar het geeft iedere keer dat ik erover moet, toch een bepaalde spanning. Je moet echt goed uitkijken. De treinen komen hier met 140 kilometer per uur voorbij. Ze zijn er zo.'

Pink onder trein

Vader Roelof Thijn kan erover meepraten. Jaren geleden schaarde hij aan de overzijde nog jongvee in. 'Eén keer ging het fout met het overbrengen van een aantal pinken. Eén kwam onder de trein.' Sindsdien gebruiken vader en zoon Thijn het land daar alleen nog om te maaien.

Roelof Thijn schrijft de aanrijding deels toe aan het destijds gebrekkige onderhoud aan de spoorbermen, waardoor het zicht op het spoor werd gehinderd. 'Dat maakte de situatie onoverzichtelijk. Nu wordt het tracé strak onderhouden.'

Slecht zichtbare treinen

Toch vindt zijn zoon de situatie nog verre van optimaal. 'De nieuwste treinen zijn steeds slechter zichtbaar. Met meer glas en een blauw geverfd treinstel. Wie verzint dat nou? Die zie je 's zomers veel slechter dan een knalgele.'

De overweg op het bedrijf van maatschap Thijn is een van de ruim 300 niet-actief beveiligde overwegen (Nabo's in spoorwegjargon) in Nederland. Die zijn opgedeeld in 180 openbare overwegen waar ook het publiek gebruik van maakt en 170 particuliere, zoals die op het melkveebedrijf in Broekhuizen. Spoorbeheerder ProRail is al een aantal jaren bezig om in ieder geval alle openbare Nabo's te saneren.

60 miljoen euro

Voor de saneringsoperatie is door het Rijk tot 2024 60 miljoen euro uitgetrokken. Maar ook provincies en gemeenten dragen als wegbeheerder bij. Voor de particuliere Nabo's is geen saneringsprogramma, maar ProRail staat open voor grondeigenaren die samen met de spoorbeheerder naar een oplossing willen zoeken.

In Noord-Nederland zijn 27 openbare Nabo's onder handen genomen, 28 volgen de komende jaren. Dat kan door ze simpelweg op te heffen, een voetgangerstunnel of -brug te bouwen, een parallelweg aan te leggen tot de volgende beveiligde overweg of ze alsnog te beveiligen met licht- en belsignalen.

Motto

'Ons motto is: de beste overweg is geen overweg. Maar dat is niet altijd mogelijk. We zijn ook afhankelijk van derden', legt woordvoerder Aldert Baas van ProRail uit.

Dat die sanering van Nabo's nog lang niet overal heeft plaatsgevonden, is volgens Baas een gevolg van de complexheid van de operatie. 'Iedere overweg is maatwerk en vaak zijn er al gauw drie of vier andere partijen bij betrokken. Denk aan overheden als de provincie en de gemeente, het waterschap, maar ook natuurterreinbeheerders, grondeigenaren en aanwonenden.'

Ongevallen

Dat het wel kan, blijkt in de buurt van het Groningse Winsum, zegt Baas. 'Daar hebben we de dertien Nabo's in een paar jaar weten op te heffen.' Dat had ook te maken met de ongevallen die daar zijn gebeurd, geeft hij toe. In 2016 vielen er twintig gewonden, toen een trein in botsing kwam met een melkwagen. Ook zijn langs die lijn diverse dodelijke ongevallen gebeurd. 'Dat zet toch druk op de zaak.'

Volgens de ProRail-woordvoerder zijn de belangen duidelijk. 'Het is veiligheid versus het gemak van een snelle verbinding. Dat zijn schurende belangen. Als spoorbeheerder zijn wij ons goed bewust van het belang van een goede bereikbaarheid.'

Toestemming van grondeigenaar

Bij sanering van een Nabo blijft ProRail afhankelijk van of een aanliggende grondeigenaar toestemt, benadrukt Baas. 'Bij openbare overwegen zijn dat de gemeente of de provincie, bij particuliere overwegen zijn het vaak boeren.' Op eigen houtje Nabo's afsluiten zal het spoorbedrijf niet snel doen, zegt Baas. De keren dat dit is gebeurd (met betonblokken), leidde het tot veel protest in de omgeving.

'Het uiterste middel zou onteigening zijn. Maar ook dan zal een rechter altijd zeggen dat de partijen er eerst onderling uit moeten zien te komen.'

Lastige situatie

Regiobestuurder Brenda Timmerman van LTO Noord volgt de saneringsoperatie van onbewaakte spoorwegovergangen met belangstelling. 'Ik kan mij de lastige situatie waarin boeren zitten die gebruikmaken van zo'n overweg goed voorstellen. Voor veiligheid zijn we allemaal', zegt ze.

'Maar bereikbaarheid is voor een agrarisch bedrijf ook belangrijk. Ook daar moet rekening mee worden gehouden. Als je in gesprek gaat over sanering van een overweg, lijkt het mij verstandig daar eerst deskundig advies bij in te roepen. ProRail heeft grote belangen.'

Sanering

Melkveehouder Jan Roelof Thijn zit nu in het proces van sanering van zijn spoorwegovergang. 'Ik heb hier toch nog 35 jaar te boeren. Een goede, veilige oplossing is mij dan ook wel wat waard', zegt hij.

'Na het ongeval vorig jaar in Hooghalen heb ik een gesprek gehad met ProRail. Ik mag een offerte indienen van een aannemer om een omweg aan te leggen. Ook de bedrijfskosten van het omrijden wil ik vergoed hebben. Als we tot een akkoord komen, mag die overweg van mij nog dezelfde avond worden afgesloten.'