Akkerrand beperkt drift en afspoeling

Reportage Zuid-Holland Peter van Houweling 14 jan 2021 om 13:00uur

Arnout den Ouden heeft in Zuidland langs al zijn watervoerende sloten een teeltvrije zone van 3 meter breed. Redenen: de strengere regels voor drift en de nieuwe verplichting om afspoeling naar oppervlaktewater te beperken.

Arnout den Ouden heeft wel even tijd. Hij was met zijn vader Meindert pootaardappelen aan het sorteren, maar wacht nu op nieuwe onderdelen voor de kapotte machine. Aardappelen is een belangrijk gewas op het Zuid-Hollandse bedrijf, dat hij samen met zijn vader heeft. De maten telen pootaardappelen en tafelaardappelen. Gele zaaiuien is een ander belangrijk gewas in het bouwplan.

De akkerbouwer heeft de afgelopen jaren diverse randen en stroken geprobeerd, langs en ín beide gewassen. Hij begon met bloemenranden via de agrarische natuurvereniging (anv) Natuurlijk Voorne Putten. Hij begon daarmee omdat bloeiende akkerranden het landschap fraaier maken, als public relations voor de akkerbouw. Bovendien was er via de anv een reële vergoeding voor. Maar de randen droegen nauwelijks bij aan natuurlijke bestrijding van plaaginsecten zoals luizen en trips, leerde hij. Daar had hij wel op gehoopt.

Serieuze schade

Na twee jaar met veel trips in de uien ging hij op zoek naar een betere manier om de trips te bestrijden, met zo weinig mogelijk chemische middelen. Hij spoot al geen middelen meer die schadelijk zijn voor natuurlijke vijanden van trips. Toch gaf trips zowel in 2017 als in 2018 serieuze schade.

'Mijn ervaring is dat éénjarige bloemenranden weinig effect hebben'

Daarom zaaide hij in 2019 als proef zogeheten bankerfields, stroken van 2 bij 5 meter, niet lángs maar ín het perceel, met planten waar veel natuurlijke vijanden op afkomen. Hij zaaide in een perceel uien van 10 hectare tussen de spuitsporen veertig van zulke veldjes met facelia en borage.

Te laat

Facelia trekt bijen en insecten aan en natuurlijke vijanden zoals gaasvliegen en roofmijten kunnen er zich goed in voortplanten. Den Ouden zaaide de facelia en borage twee weken na het zaaien van de uien. Maar de kruiden bloeiden te laat om effectief te kunnen zijn.

'Het is beter om twee weken vóór de uien de bankerfields te zaaien', concludeert hij. Maar dat is teelttechnisch ingewikkeld. Want facelia is gevoelig voor alle gebruikelijke onkruidbestrijdingsmiddelen in uien. Mechanische onkruidbestrijding is geen alternatief. Want het is onwerkbaar om bij zo'n groot aantal veldjes precies alle bankerfields te ontzien.

Geen conclusies

De proef gaf niet het gewenste resultaat, mede als gevolg van zware hagelschade aan het gewas. Daarom kan de akkerbouwer nog geen conclusies trekken. 'Ik zag dat de bankerfields veel insecten aantrekken, maar een effect op de trips heb ik niet gemerkt. Ik ga er nu niet mee verder, maar ik sluit niet uit dat ik dat later wel doe, als er meer onderzoek is gedaan en als er meer praktijkervaring mee is.'

Toch zaaide hij afgelopen najaar weer akkerranden. De belangrijkste reden is deze keer niet het stimuleren van natuurlijke bestrijding. Er zijn nu twee andere redenen. De eerste is de aanscherping van de regels voor driftreductie die in 2020 is ingegaan. Spuitapparatuur moet aan hoge eisen voldoen om drift van middelen verder te beperken. Een alternatief is het aanleggen van spuitvrije zones van drie meter breed langs alle watervoerende sloten.

Aanpassing van spuit

De spuit van Den Ouden voldoet niet aan de nieuwe eisen en het loont de moeite niet om de spuit wel daaraan te laten voldoen. Volgens de akkerbouwer kiezen bij hem in de buurt weinig akkerbouwers voor de dubbele teeltvrije zone van drie meter.

De meeste collega's die zelf spuiten, kiezen voor aanpassing van hun spuit. Een voordeel van de blijvende randen is dat de spuitsporen altijd op dezelfde plek kunnen blijven liggen.

Drempeltjes en geultjes

De tweede reden om voor de randen te kiezen, is de verplichting per 1 januari om bij ruggenteelt op klei en löss, zoals bij aardappelen, de afspoeling naar oppervlaktewater te beperken. Dat kan met drempeltjes tussen de ruggen, met geultjes op of rond het perceel die niet afwateren op oppervlaktewater of met akkerranden. Den Ouden koos voor de randen. Die bieden ook de mogelijkheid om met maaien het onkruid te onderdrukken dat vanuit de sloot het perceel intrekt. Spuiten is immers niet toegestaan in de teeltvrije zone die er sowieso al is naast de meeste gewassen.

Den Ouden heeft een deel al voor de winter gezaaid; de rest zaait hij in het voorjaar. Hij zaait een mengsel van verschillende grassoorten en klaver. 'Dat zorgt voor meer diversiteit en een meer weerbare rand', legt hij uit. In totaal zaait hij zo'n 2 hectare akkerrand, zo'n 2 procent van zijn oppervlakte. Dat betekent niet dat hij vanaf nu 2 hectare minder kan betelen. Er was immers al een spuitvrije zone. Langs de beter renderende gewassen zoals aardappelen en uien is die 1,5 meter breed. Bij een laag renderend gewas als tarwe is het leed wel te overzien, geeft de akkerbouwer aan.