ZLTO: 'Overheid reageerde te traag op komst wolf'

Achtergrond Noord-Brabant Peter van Houweling 05 jan 2021 om 06:30uur

De wolf is nu een jaar in Brabant. De schade die het roofdier aanricht, leidde tot leed onder diverse soorten landbouwhuisdieren en tot angst onder veehouders en andere bewoners van het buitengebied. 'Kinderen durfden niet meer op de fiets naar school.'

ZLTO%3A+%27Overheid+reageerde+te+traag+op+komst+wolf%27

'De angst zat er heel erg in', zegt Mari van Drunen, als hij terugdenkt aan mei 2020, toen er een wolf rondzwierf in de regio Heusden. Hij is voorzitter van de ZLTO De Langstraat. In totaal doodde de wolf in de gemeente Heusden en directe omgeving 65 schapen en verwondde er ongeveer evenveel. Ook verwondde hij een paard en joeg hij en een koppel pinken op hol. Later is nog een aantal schapen geruimd, omdat ze getraumatiseerd waren.

Van Drunen: 'Boeren durfden amper 's nachts hun beregeningshaspel te verzetten en kinderen die in de polder wonen, durfden niet meer op de fiets naar school.'

In de nek

Dierenarts Roland van Riel van Dierenkliniek Heusden en Altena werd ingeschakeld door veehouders waar de wolf had huisgehouden. 'Een wolf bijt een prooi in de nek en schudt de prooi dan met geweld heen en weer', legt hij uit. 'De aangevallen dieren hebben daardoor vooral bijt- en rijtwonden in en rond de hals.'

Boeren durfden amper 's nachts haspel te verzetten

Mari van Drunen, voorzitter ZLTO De Langstraat

Gedreven door zijn jachtinstinct verwondt een wolf vaak het ene na het andere schaap dat gaat rennen. Maar Van Riel was ook bij een schaap dat half was opgevreten door de wolf. Eén schaap liet hij inslapen. 'Daar was niets meer aan te doen.'

Na lammertijd

De wolf kwam in de regio Heusden ná de lammertijd. Daardoor waren er vrijwel geen drachtige ooien, die hun lam kunnen verwerpen na een aanval door een wolf. Van Riel heeft nog niet gemerkt dat er sprake is van vervolgschade.

In de Beerse Overlaet, het poldergebied tussen Oss en Den Bosch, werden een maand geleden nog tientallen schapen aangevallen door, naar alle waarschijnlijkheid, een zwervende wolf. En vorige week was het nabij Oss weer raak.

Beperking bedrijfsvoering

De wolf die zich nu officieel heeft gevestigd in natuurgebied de Strabrechtse Heide, onderdeel van de Groote Heide, doodde daar schapen, in de wei geboren kalveren en een kalf van een Schotse Hooglander. Die veehouder doet nu geen stier meer bij de Schotse Hooglanders, hoorde Leo van Velthoven, bestuurslid van ZLTO Groote Heide. 'Dat is een beperking van de bedrijfsvoering. Daar is nu nog helemaal geen oog voor.'

Schade door een beschermde diersoort

Wolven zijn sinds 2015 weer gesignaleerd in Nederland. In 2019 hebben zij zich voor het eerst officieel gevestigd in ons land, op de Veluwe. Daarvan is sprake als een wolf zes maanden in een gebied leeft. Ook in natuurgebied de Strabrechtse Heide tussen Eindhoven en Weert is nu een wolf gevestigd. Volgens wolvenspecialist Johan Mees van de provincie Noord-Brabant is dat een bergwolf die vanuit Italië en de Alpen is gekomen. Elders in Nederland gaat het om de laaglandwolf die vanuit Polen naar Nederland is getrokken. De wolf is een beschermde diersoort en mag daarom niet worden afgeschoten. Voor probleemwolven is een uitzondering mogelijk, bijvoorbeeld als de wolf hondsdolheid heeft of als het dier agressief is naar mensen. Afschieten mag niet als een wolf landbouwhuisdieren aanvalt. Neem dan binnen 24 uur contact op met het Faunafonds van BIJ12. Nadat een deskundige vaststelt dat het om een wolf gaat, taxeert BIJ12 de schade. Eigenaren van landbouwhuisdieren krijgen wolvenschade in elk geval in 2021 helemaal vergoed. Dit geldt ook voor hobbymatig gehouden dieren. De provincie is verantwoordelijk voor de afhandeling van de schade.

Jagen op een wolf is verboden. Wat mag wel? Wolfwerende netten zijn een optie. 'Wij hebben direct actie ondernomen richting de provincie om iedereen van netten te voorzien', vertelt Van Drunen. Maar de eerste netten van 90 centimeter waren te laag. Vervolgens liet de provincie in allerijl netten van 1,2 meter aanrukken.

Niet voorbereid

'De provincie was er helemaal niet op voorbereid', stelt Van Drunen. De hogere netten hielpen wel. 'Wij hebben toen het plan geopperd om alle schapen en andere kwetsbare dieren binnen te doen of in kralen, ook van particulieren. Het kostte wel heel veel arbeid, maar ik denk dat het goed heeft gewerkt.'

Heleen Prinsen, belangenbehartiger bij ZLTO, vindt dat de overheden veel te traag hebben gereageerd op de komst van de wolf. 'Wolven zijn sinds 2015 in Nederland. Maar tot een paar maanden geleden hebben de provincies alleen maar afgewacht.'

Preventieve maatregelen

Prinsen oppert een aantal maatregelen. 'De provincie kan bijvoorbeeld preventieve maatregelen subsidiëren in een straal van 10 kilometer rond het gebied dat wordt aangewezen als territorium van de wolf op de Groote Heide. Het is belangrijk dat alle partijen samen met houders van schapen, vleesvee en paarden kijken naar oplossingen.'

• Lees ook: ZLTO pleit voor gebiedsaanwijzing voor wolf

Naast preventie pleit Prinsen ook voor handelingsperspectief voor veehouders. 'Je mag nu niets. Dat is frustrerend. Er is sinds 2018 een interprovinciaal Wolvenplan, maar daarin is vrijwel niet uitgewerkt wat veehouders kunnen doen, behalve ophokken en netten plaatsen. De provincie heeft nu pas een Brabantse Wolvencommissie opgericht om dat uit te zoeken.' Die commissie geeft in de loop van 2021 de provincie advies over preventieve maatregelen.

Sneller informeren

Prinsen wil ook dat ZLTO sneller en vollediger wordt geïnformeerd over de aanwezigheid van wolven. 'Veehouders lopen het meeste risico. Als wij sneller op de hoogte zijn, kunnen wij ook snel via onze afdelingen leden informeren.'

De belangenbehartiger pleit ook voor vergoeding van alle schade, ook de vervolgschade. 'De maatschappij wil graag wolven. Dan moet er ook een reële en volledige vergoeding zijn.'

'Samen met schaapherders naar oplossingen zoeken'

Schaapherder Bart van Ekkelendonk in Loon op Zand plaatste wolfwerende netten toen de wolf in de gemeente Heusden bij zijn kuddes in de buurt kwam. De wolf liet zijn schapen met rust, maar het plaatsen en verplaatsen van de netten kostte hem veel tijd en gedoe. Voor hem is die oplossing niet praktisch, want zijn schapen lopen op tien verschillende plekken. 'Wij werken met een flexibele omheining die we meestal elke dag verzetten. Die wolfwerende netten vragen twee tot drie keer zoveel arbeid. Bovendien zijn ze veel te zwaar. Het is arbotechnisch niet verantwoord.' Van Ekkelendonk nam daarom samen met enkele collega's het initiatief om op zoek te gaan naar betere netten. Hij hoopt dat instanties als BIJ12, de koepel van provincies, daarin meedenkt. 'Wij willen best leren leven met wolven, maar we willen dan wel sámen met andere partijen zoeken naar oplossingen, zoals met BIJ12, de provincie, en de Zoogdierenvereniging. Dat gebeurt nu niet.' De herder wil ook samen met wetenschappers zoeken naar oplossingen die out-of-the-box zijn. Want bijvoorbeeld kuddebewakingshonden werken niet bij meerdere schaapskuddes, stelt hij. 'Ik ben schapenhouder, geen hondenhouder.'