Stimuland: 'Boeren in Steenwijkerland gecompliceerd'

Wat leeft er onder boeren? Welke vragen hebben zij? En wat is er nodig voor een breed gedragen plattelandsbeleid? Gemeente Steenwijkerland heeft graag antwoord op die vragen. 'Om op die manier, onder meer binnen het Interbestuurlijk Programma vitaal platteland Noordwest-Overijssel, aan de slag te kunnen gaan met de uitdagingen in het gebied', verduidelijkt Arends.

Zij is verantwoordelijk voor het onderzoek dat Stimuland uitvoert in opdracht van de gemeente. 'Als onafhankelijke partij kunnen wij een brugfunctie vervullen tussen de gemeente en de agrariërs, zonder dat we een direct belang hebben.'

Keukentafegesprekken

Het onderzoek van Stimuland is nog gaande en bestaat uit een digitale enquête en een reeks keukentafelgesprekken. De enquête werd in juni afgenomen en de uitkomsten ervan dienden als basis om de onderwerpen voor de keukentafelgesprekken te bepalen.

'Zo'n zeventig boeren reageerden op de enquête. Dat vonden we wat weinig, maar het was wel genoeg voor een representatieve analyse', stelt Arends. 'Wat ik mooi vind, is dat we niet alleen van de 'usual suspects' reacties kregen, maar ook van een groep boeren die je normaal niet zo hoort.'

Steenwijkerland kent een divers bestand agrarische ondernemers. Het gros is weliswaar melkveehouder, maar de gemeente telt verder akkerbouwers, varkensboeren, schapenhouders en pluimveebedrijven. Daarnaast is de rietteelt een bijzondere agrarische tak, vrijwel uniek in Europa.

'Dat is erfgoed van Steenwijkerland', benadrukt Arends. 'Het werd vroeger door veel boeren als neventak gedaan en nog steeds zie je boeren die rietteelt combineren met een andere bedrijfstak.'

Drie provincies

Het is de bedoeling om in december met een eindconclusie te komen, maar nu al tekent zich een goed beeld af van wat er leeft onder boeren in de gemeente in de Kop van Overijssel. Een gecompliceerde gemeente, zo heeft Arends ook geconcludeerd. Als uiterste puntje van Overijssel grenst Steenwijkerland aan drie andere provincies: Drenthe, Friesland en Flevoland. Diverse boeren hebben grond over de provinciegrenzen.

Bovendien kent het gebied de grondsoorten zand, klei, veenweiden en alle mogelijke combinaties van die drie. Daar komt nog bij dat Natura 2000-gebied Weerribben-Wieden volledig in de gemeente ligt. Ten slotte heeft het gebied een sterke recreatiefunctie. Het zorgt voor druk op de grond. De Stimuland-onderzoeker concludeert dat de relatie tussen boeren in het gebied en andere gebiedspartijen, waaronder de gemeente, daardoor niet in alle gevallen even goed is.

Arends zegt de complicaties in de gesprekken sterk terug te zien. 'Het gaat veel over natuur, recreatie, de energietransitie en de leefbaarheid van het platteland. Naast de vaste thema's die we graag bespreken, zoals hoe de boeren hun toekomst zien, welke uitdagingen ze hebben, welke rol ze verwachten van gebiedspartijen en hoe ze tegen bepaalde sectoroverstijgende ontwikkelingen aankijken.'

Volgens haar is van belang dat de boeren en ambtenaren van de gemeente een band opbouwen. 'Waar wethouders van positie wisselen na een ambtsperiode, blijven ambtenaren vaak zitten.'

Een veelgehoorde klacht vanuit de sector, die ook in de gesprekken in Steenwijkerland naar voren komt, is het telkens wisselende, veelal landelijke, beleid. 'Dan investeer je als boer ergens in, omdat het beleid daarom vraagt, maar verandert dit een paar jaar later weer en kun je opnieuw gaan investeren.'

Stoppers

Een specifieke zorg leeft er bij boeren die binnen nu en vijftien jaar willen of moeten stoppen met hun bedrijf. Zij maken zich zorgen over de verkoopbaarheid van hun bedrijf, met name als dat dichtbij een natuurgebied ligt. 'Dan kom je al gauw bij natuurgrond of een zonnepark terecht, waardoor de agrarische bestemming verdwijnt. Dat ligt soms gevoelig', weet Arends.

Tot op heden voerde het team van Stimuland dat het onderzoek uitvoert zo'n honderd keukentafelgesprekken, het streven is 120. Boeren worden hiervoor benaderd door de organisatie, maar kunnen zich ook zelf melden.

'Met 120 hebben we een derde van de boeren in de gemeente bereikt. Op basis daarvan kunnen we een analyse maken, die handvatten moet geven aan de gemeente over welke rol ze moet nemen', aldus Arends.

Het onderzoek dat Stimuland nu uitvoert in Steenwijkerland, is niet nieuw voor de organisatie. De gevolgen van corona werden afgelopen voorjaar onderzocht bij boeren in het Vechtdal. 'We luisteren in deze projecten vooral, waar we normaliter ook vaak adviseren', vertelt Arends. Inmiddels is in gemeente Hellendoorn een vergelijkbaar onderzoek van start gegaan, al is dat ook op andere stakeholders in het gebied gericht.

Wethouder: 'Blik van de sector is gericht op de toekomst'