Boeren willen stem in melkprijsvorming

Achtergrond Melkvee Pieter Stokkermans 16 nov 2020 om 06:30uur

Melkveehouders twijfelen steeds vaker of ze wel als serieuze gesprekspartner worden gezien door bestuur of directie van hun zuivelonderneming. Boeren hebben het gevoel aan de zijlijn te staan. Ze krijgen eisen opgelegd, maar daar staat vaak niets tegenover.

'Iedere melkveehouder in Nederland wil aan bovenwettelijke eisen voldoen, maar er moet financieel ook wat tegenover staan. Nu staat er niets tegenover. Dat zorgt voor onvrede', stelt Jeroen van Maanen.

Van Maanen is woordvoerder van de Leveranciers Vereniging Leerdammer Collectief (LVLC). Dit collectief is ontstaan om de economische en maatschappelijke belangen van de melkleveranciers te behartigen. De oprichters voelden zich onvoldoende gehoord en bleken niet de enigen. Inmiddels zijn ruim 430 melkveehouders lid, samen goed voor meer dan de helft van de melkaanvoer bij Royal Bel Leerdammer.

'Boer en leverancier hebben elkaar nodig'

Jeroen van Maanen van de Leveranciers Vereniging Leerdammer Collectief (LVLC) merkt dat de gesprekken met de directie van Bel Leerdammer vooralsnog moeizaam verlopen. De hakken gaan bij de kaasproducent nog wel eens in het zand, merkt hij. 'We willen constructief overleg, naar een gezamenlijk doel. Bel Leerdammer heeft de leveranciers nodig, de melkveehouders de kaasmaker om hun melk te kunnen afzetten', stelt hij. Van Maanen vindt oog voor elkaars doelen essentieel. 'De marge op het boerenbedrijf wordt bepaald door de melkprijs en de kostprijs. Ik verwacht dat er zeker op dat laatste punt nog wat is te halen. Denk aan bovenwettelijke eisen die nog niet worden vergoed.'

Onvrede heerst er ook bij leveranciers van Vreugdenhil Dairy Foods. Zij hebben 1 september de leveranciersvereniging Holland Dairy Producers opgezet, met inmiddels heel wat leden. Volgens woordvoerder Dick van Selm komt de onvrede door de negatieve marges.

We leveren topmelk en moeten afwachten wat we beuren

Dick van Selm, Holland Dairy Producers

Vastgenagelde melkprijs

'De kostprijs blijft stijgen, de opbrengstprijs lijkt vastgenageld', analyseert Van Selm. 'Tien jaar geleden hadden we enkel de Keten Kwaliteit Melk (KKM), nu wordt een hele kerstboom aan extra eisen opgetuigd. Denk aan de kringloopwijzer, het invullen ervan vergt een enorme inspanning.'$1Van Selm ziet dat Nederlandse melk wordt geproduceerd met wereldwijd de hoogste standaard op het gebied van dierwelzijn, voedselveiligheid en milieuefficiëntie maar de ondernemer wordt financieel afgerekend op wereldmarktniveau. 'Aan de andere kant kiezen veehouders er zelf voor om melk te produceren, daar worden we door niemand toe gedwongen.'

Toch zijn melkveehouders ontevreden over legio dingen waar ze geen grip op hebben, denkt Van Selm. 'Kijk naar mestwetgeving en fosfaatrechten. Het voorafgaande fosfaatreductieplan is mede door de zuivel opgezet. Dat versterkt de relatie met de zuivelverwerker niet.'

De bovenwettelijke eisen doen daar in de ogen van de woordvoerder een schepje bovenop. 'Eigenlijk is het raar. We leveren met elkaar melk en de tiende van de volgende maand krijgen we het melkgeld op onze rekening. We hebben geen enkele invloed hoeveel en hebben hier geen enkele inspraak op. De afstand met de verwerker is té groot. Dat moet in onze ogen anders.'

Ook coöperatieboeren ontevreden

Ook melkveehouders die lid zijn van een coöperatie klagen over de afstand tussen de top van de organisatie en producenten. Zo bleek uit recent onderzoek van de Nationaal Coöperatieve Raad dat ook de ledenbetrokkenheid bij FrieslandCampina nogal te wensen overlaat.

Onder RFC-melkveehouders heerst frustratie over betrokkenheid bij het bestuur en beleid van hun coöperatie. Ze willen meer zeggenschap, invloed en een luisterend oor. Er is vooral kritiek op de hogere organen. 67 procent van de leden ervaart een lage betrokkenheid bij de coöperatie, 60 procent vindt dat hogere besturen niet goed luisteren.

Een ruime meerderheid ervaart een zeer beperkt gevoel van zeggenschap en invloed. 51 procent vindt de benaderbaarheid van het bestuur laag. 40 procent heeft weinig vertrouwen in het bestuur. Juist leden met een gemiddeld groter bedrijf hebben het minste vertrouwen in hun coöperatie.

Binnen Cono rommelt het ook. Acht melkveehouders spanden een rechtszaak aan over levering van gmo-vrije melk. De boeren wonnen. Maar de rechtbank bepaalde ook dat Cono zelf mag bepalen wat het wel en niet oplegt aan de boeren zonder de leden te raadplegen. Dat viel niet goed bij de boeren. Ze gaan dan ook in hoger beroep.

Aandacht voor boerenbelang?

Jurist Dinant te Biesebeek merkt dat boeren vaker ontevreden zijn over de top van hun zuivelverwerker. Te Biesebeek verdedigde de Cono-boeren, maar procedeerde eerder ook voor melkveehouders van Leerdammer en DOC. Onlangs schreef hij het pleidooi 'Heeft de boer een advocaat nodig voor een plus op de melkprijs'. Daarin stelt hij dat boeren zich steeds vaker afvragen of de afnemer nog wel rekening houdt met het boerenbelang.

De onvrede wijt Te Biesebeek aan de wedloop tussen zuivelverwerkers, waarbij steeds verdergaande en hogere eisen gesteld aan de bedrijfsvoering van een melkveehouder, terwijl zich dat lang niet altijd vertaald in een betere melkprijs. 'Boeren voelen zich niet meer eigen baas op het eigen erf', concludeert Te Biesebeek.

Op grond van de rechtszaken waarbij hij is betrokken, constateert de advocaat dat afspraken tussen zuivelondernemingen en leveranciers niet altijd worden nagekomen. 'Ook dat schaadt het vertrouwen en is niet goed voor de wederzijdse samenwerking.'