Verbond van Verzekeraars wil politieke actie in bodemdaling

De koepel van verzekeraars wil dat experts in samenhang grondiger gaan kijken naar alle grondwaterstanden op klei, veen en zand en wil oplossingsgerichte politieke keuzes. Dit bleek deze week tijdens de livestream Droogte, bodemdaling en funderingen, waar een uiterst volatiel schadebedrag tussen de 5 tot 54 miljard euro klonk.

Waterschappen zijn intussen, ondersteund door boeren en belangenorganisaties als LTO Nederland, al druk bezig met ander beleid vanwege de klimaatverandering. Zij willen eveneens dat goed waterbeheer een hoofdrol gaat spelen bij de ruimtelijke inrichting van het land, naast behoud van landbouwgronden. Maar niet alle schade is te voorkomen.

Op stal

'Het risico op funderingsschade is veel groter dan we dachten', constateert directeur Geeke Feiter-van Heuvelen van het Verbond van Verzekeraars. 'We hebben het niet alleen over paalrot, maar door toenemende bodemdaling ook over schade aan veel voorkomende funderingen op staal.'

Dit laatste heeft geen betrekking op het materiaal 'staal', maar betekent dat de muren, meestal met verbredende voet, rechtstreeks op een stevige ondergrond zijn gebouwd. Waarbij de onderbodem varieert tussen klei, veen of zand. De term komt van het oud-Hollandse 'op stal', danwel 'opstal'.

'In totaal hebben we het over 1 miljoen woningen en een geschatte schade van 5 tot 39 miljard euro tot 2050', schetst Feiter-van Heuvelen. 'Met mogelijk een uitloop naar 54 miljard. Daarom pleiten wij voor nader onderzoek, zodat de juiste politieke keuzes kunnen worden gemaakt.'

Gevolgen landbouw

Feiter-van Heuvelen baseert zich hierbij op cijfers van het kennisinstituut Deltares, dat in opdracht van het verbond onderzoek deed naar het risico op funderingsschade door droogte en bodemdaling.

Nieuwe politieke keuzes zullen gevolgen hebben voor de land- en tuinbouw, de sector waarvoor het grondwaterpeil heel lang opzettelijk laag is gehouden om goede landbouw mogelijk te maken en om wateroverlast tegen te gaan. Maar of met nieuw beleid en een andere koers van de waterschappen de geprognotiseerde funderingsschade door droogte en bodemdaling geheel kan worden voorkomen, valt nog zeer te bezien, zeggen de verzekeraars.

Onverzekerde schade

'De alarmbellen klinken al een tijdje door in de media, maar wat kunnen we als bedrijfstak nu echt?', vraagt Feiter-van Heuvelen. Diezelfde vraag heeft beleidsadviseur Timo Brinkman van het Verbond van Verzekeraars. 'De analyse van Deltares was eigenlijk bedoeld voor intern gebruik. Het risico voor schade aan funderingen is immers niet verzekerd, maar het raakt de klanten van verzekeraars wel. En daarom vragen wij ons af of we er als sector iets aan kunnen doen.'

Sinds dit jaar heeft het verbond het platform Klimaat opgericht. Het doel van dit platform is, naast het inspelen op actuele ontwikkelingen, het bieden van duidelijkheid over dat niet alles verzekerbaar is voor burgers en ondernemers. Waaronder ook massale funderingsschade bij huizen en bedrijfspanden.

Extreem weer en droogte

Daarnaast wil het platform randvoorwaarden creëren en oplossingsrichtingen bedenken, zodat droogte en ander extreem weer zoveel mogelijk verzekerbaar blijft. Tot slot zal het platform in toenemende mate de samenwerking opzoeken om kennis te delen. 'We hebben niet alle kennis zelf in huis', zegt Brinkman.

Sien Kok en Mandy Korff, die namens Deltares de belangrijkste bevindingen uit het onderzoeksrapport naar funderingsschade deelden, benadrukken dat de impact van droogte op de funderingen van panden groot is.

Korff: 'Voor eigenaren betekent het dat zij door een verlaging van de grondwaterstanden te maken kunnen krijgen met scheuren door verschilzetting of schimmelaantasting van houten palen (paalrot), natte kelders en droogteschade aan akkers en tuin. Ook ligt verzakkingsschade aan het huis, de bedrijfspanden en de nutsvoorzieningen op de loer.'

Ondergrond goede schadevoorspeller

De ondergrond blijkt een goede voorspeller te zijn van eventuele schade. De kans op schade is op zand veel kleiner dan op klei of veen. De resultaten van de 'quickscan voor Nederland' die Kok presenteerde tijdens de expermeeting zijn niet mis.

Deltares schat dat de schade tot 2050 tussen de 5 en 39 miljard euro kan bedragen. 'Als het door klimaatverandering extra droog wordt, kan er nog 3 tot 15 miljard bijkomen', aldus Kok, die diverse keren de kaart van Nederland laat zien waarop is ingekleurd waar de kans op schade het grootst is.

De kans op paalrot was al het grootst in Zuid- en Noord-Holland en de veengebieden, maar door de droogte en klei-ondergrond kunnen nu ook Groningen, Zeeland en Overijssel met schade te maken krijgen. Een belemmering bij de inschatting is dat zelden bekend is op welke fundering huizen rusten, zo blijkt uit onderzoek.

Schaderaming

Wat wel bekend is, is dat de de verzekerbaarheid van funderingsschade nihil is. Pandbezitters die in een gebied met een lage grondwaterstand wonen, moet volgens Deltares rekening houden met een schadebedrag van tussen de 500 en 10.000 euro door verzakkingsschade aan muren, vloeren, kozijnen, deuren en daken. Kok: 'Maar de schade kan oplopen tot meer dan 100.000 euro.'

Omdat deze schade ontstaat door een proces dat jarenlang duurt, is het niet verzekerd. Verzekeraars keren alleen uit bij schade door een plotselinge gebeurtenis, zoals brand, stellen de verzekeraars.