Stikstofcrisis geeft forse impuls aan landbouwbegroting

De landbouwbegroting maakt onderdeel uit van de miljoenennota die dinsdagmiddag in de Tweede Kamer werd gepresenteerd door minister Wopke Hoekstra van Financiën. Met de nieuwe landbouwbegrotig maakt het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) werk van een concreet perspectief voor de Nederlandse landbouw en natuur. Landbouwminister Carola Schouten wil nieuwe kansen creëren voor verduurzaming en ondernemerschap.

De begroting van 2 miljard euro voor 2021 (1,4 miljard euro in 2020) heeft als doel de landbouw en visserij weerbaarder te maken op 'een concurrerende en turbulente wereldmarkt, met hoge eisen aan verduurzaming en moet tegelijkertijd het hoofd te bieden aan de impact van onder meer de stikstofproblematiek, de coronacrisis en onzekerheden omtrent de brexit'.

Koers houden

'Met de visie op kringlooplandbouw en de uitwerking daarvan werken we aan duurzame productie van voedsel in verbinding met de natuur. De veranderingen waar we voor staan zijn ingrijpend en vragen veel van ons allen, in het bijzonder van boeren, tuinders en vissers. Het is cruciaal om in 2021 en de daaropvolgende jaren koers te houden: alleen dat biedt zekerheid en houvast', meldt minister Schouten in een toelichting.

Het komende jaar maakt het kabinet werk van het verminderen van de stikstofneerslag en het herstellen en versterken van de natuur en biodiversiteit. Voor natuurherstel komt vanaf 2021 tot en met 2030 substantieel extra geld beschikbaar, oplopend tot jaarlijks 300 miljoen euro.

Het Rijk investeert de komende jaren in totaal meer dan 2 miljard euro in efficiënte bronmaatregelen in sectoren als de landbouw (meer weidegang, betere stallen en beter voer), industrie, mobiliteit en de bouw. Ook komt er 125 miljoen euro beschikbaar voor natuurherstelprojecten in natuurgebieden, zoals hydrologische maatregelen en het verwerven van 'sleutelhectares' om de robuustheid van natuurgebieden te vergroten.

Omschakelen en stoppen

Voor de landbouw komen er volgend jaar financiële regelingen en subsidies voor boeren die willen omschakelen naar meer duurzame (kringloop)landbouw en die willen stoppen. Doel is dat in 2030 minimaal de helft van de stikstofgevoelige natuur in Natura 2000-gebieden een gezond stikstofniveau heeft en daarmee onder de zogenoemde kritische depositiewaarde komt. Streven van het kabinet is om de structurele aanpak stikstof begin 2021 wettelijk te verankeren.

In de volgende kabinetsperiode start het ministerie van LNV met een Ondernemersagenda. Deze moet gericht zijn op het stimuleren van ondernemerschap, belonen van publieke diensten, versterken van de marktmacht van boeren en tuinders en het bevorderen van een gelijker speelveld.

Oneerlijke handelspraktijken

De omslag naar toekomstbestendige landbouw staat of valt met het gegeven dat de boer een eerlijke en redelijke prijs krijgt voor het voedsel dat hij of zij produceert. Komend najaar stuurt Schouten daarom een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer om oneerlijke handelspraktijken te verbieden.

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) komt daartoe met een monitor die inzichtelijk maakt hoe de prijsvorming van een aantal producten zich in de voedselketen ontwikkelt en wat eventuele knelpunten zijn, bijvoorbeeld daar waar het gaat om het (niet) belonen van boeren die zich inspannen voor duurzaamheid. In 2021 start een commissie waar boeren terecht kunnen voor laagdrempelige geschilbeslechting.

Voor een toekomstbestendige landbouw wil het ministerie de diervoedersector minder afhankelijk maken van importstromen. Eind 2020 presenteert LNV daarom de Nationale Eiwitstrategie. Eiwitrijke voedergewassen moeten daarin ook in Nederland en Europa geteeld worden. Daarnaast zet LNV in op het verkrijgen van eiwit uit reststromen van verschillende bronnen, zoals bietenblad, bierborstel en keukenafval.

De Green Deal van de Europese Commissie – en in het bijzonder de boer-tot-bordstrategie en de plannen voor biodiversiteit – bevestigen ook op Europees niveau het belang van verduurzaming van de voedselproductie en versterking van de natuur, meldt Schouten.

Internationale uitgangspositie

Bij de uitwerking van deze Europese programma's spant Nederland zich in voor helder en structureel beleid omtrent onder meer gewasbescherming, bodemgebruik en veredelingstechnieken, in lijn met nationale plannen, zoals het nieuwe mestbeleid. Volgens de bewindsvrouw versterken we zo de internationale uitgangspositie voor duurzaam ondernemende boeren in Nederland.

De inzet van het kabinet is om vanaf 1 januari 2023 het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) meer ondersteunend te maken aan innovatieve landbouw, die bijdraagt aan klimaatdoelstellingen, biodiversiteit en natuur- en landschapsbeheer. Nederland streeft in het nieuwe GLB naar een verschuiving van middelen voor inkomensondersteuning naar doelgerichte betalingen voor boeren die bijvoorbeeld bijdragen aan herstel van de biodiversiteit en reductie van emissies.

In 2021 ondersteunt LNV de uitvoering van de afspraken die vijf dierlijke sectoren (melkvee, varkens, pluimvee, kalveren en geiten) met elkaar hebben gemaakt over verduurzaming. Dit gebeurt met subsidies, het wegnemen van juridische belemmeringen en afspraken over het vergroten van de afzetmarkt voor duurzame producten.

Verlagen slachtsnelheid

Verbetering van het dierenwelzijn is onderdeel van deze verduurzaming. Vanuit de Europese boer-tot-bordstrategie wordt gewerkt aan nieuwe normen voor dierenwelzijn en diertransporten.

Ingegeven door een aantal incidenten in slachterijen gaan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties met LNV onderzoeken wat daar de kwetsbaarheden zijn en welke maatregelen nodig zijn voor betere borging van dierenwelzijn, voedselveiligheid en goed toezicht. LNV kijkt hierbij in het bijzonder naar verlaging van de toegestane slachtsnelheid.