Elektrisch beregenen ontlast boer en net

Akkerbouwer Jan Reinier de Jong uit het Drentse Odoorn is samen met collega Hendrik Luth uit het Groningse Wedde dit jaar gestart met het elektrisch beregenen van zijn gewassen. Beiden draaien mee in een werkgroep van Enpuls, onderdeel van netbeheerder Enexis.

De Jong boert op de hooggelegen Hondsrug, wat betekent dat oppervlaktewater niet voorhanden is. Van zijn bedrijf ligt 70 hectare in het werkgebied van waterschap Vechtstromen en 40 hectare in het stroomgebied van waterschap Hunze en Aa's.

Droogteschade

Beregenen was, ondanks de zandgronden, in het verleden amper nodig. 'De kosten zijn hoog in verhouding tot onze gewassaldo's. In 2018 en 2019 liep dat anders. Ik zag mijn hectare- en financiële opbrengst halveren door droogteschade', zegt De Jong.

'Het klimaat verandert. De buien trekken om ons heen, ook dit jaar. Waar enkele kilometers verder 25 millimeter valt, is het rond huis niet meer dan gedruppel. Zelfs met land op afstand merken we verschil.'

Impact

De impact die dit op het bedrijf heeft, deed de akkerbouwer besluiten te investeren in beregening.

Onder de overkapping staat nu een Ocmis-haspel met 460 meter slanglengte van diameter 120 millimeter. Die past het best bij de percelen. Achter de schuur werd een bron geboord op 90 meter diepte. In de bron hangt, op 15 meter diepte, een deepwellpomp van 30 kilowatt die het water bijna 800 meter verpompt via een ingegraven leidingstelsel.

160 milliliterleiding

De Jong liet een 160 millimeterleiding onder de weg boren. Achter het bedrijf loopt de provinciale weg N34. Dankzij een tunnel kan met losse buizen land aan de andere kant van de weg worden beregend. De schuurdaken lagen al negen jaar vol met zonnepanelen. Via een grote accu wordt zonnestroom opgeslagen en gebruikt. Op een volle accu kan De Jong tien uur beregenen.

Daarnaast wordt gebruikgemaakt van onbalans op de energiemarkt. Soms is de stroomprijs zelfs negatief. 'Op een zonnige dag lever je zonnestroom tegen een heel lage prijs. Dan kun je die stroom beter zelf gebruiken', redeneert Jong.

'Dat ziet ook Enpuls graag. De prijs ligt nu op 1,5 cent per kilowattuur, wat neerkomt op 4,50 euro per uur. Een vergelijkbare dieselpomp zit op 12 euro per uur. Daarnaast is er geen geluidshinder en uitstoot.'

LTO Noord

Ook LTO Noord is bij het project betrokken. 'We kijken samen wat we kunnen doen om elektrisch beregenen interessant te maken voor de boer', legt projectadviseur Niels Tienstra uit. 'Bijvoorbeeld door LTO Ledenvoordeel of subsidies. Daarvoor willen we eerst de voordelen gekwantificeerd hebben in cijfers. We zitten nog aan het begin van dit traject.'

Enpuls heeft nog een reden om elektrisch beregenen te stimuleren. De Jong, die al jaren nauw betrokken is bij het opwekken van groene stroom, schetst hoe het in de praktijk is: 'Het net is hier vol. Bedrijven hebben SDE+-subsidie aangevraagd en gekregen, maar kunnen geen zonnepanelen plaatsen en raken teleurgesteld. Wordt stroom op het eigen bedrijf opgeslagen en benut, dan ontlast dit de infrastructuur', zegt hij.

Nog niet gangbaar

'Beregenen staat in de belangstelling. Het mechanisatiebedrijf hier om de hoek verkocht dit seizoen 63 haspels, maar slechts vier met een elektrische pomp. De techniek is niet nieuw, maar hier nog niet gangbaar', legt De Jong de situatie uit.

'Een reden is de versnippering door (huur)grond. Eigenlijk moet ieder perceel zijn eigen stroomaansluiting krijgen. Eén akkerbouwer is dat gelukt. Je betaalt hiervoor jaarrond, wat niet evenredig is tot het gebruik. Daarover zijn we nog in overleg. Ook het boren van een bron is kostbaar: zo'n 5.000 euro in mijn geval.'

Zuinig met water

Ondanks de goede beschikbaarheid moet de akkerbouwer zuinig met het water omspringen. De haspel van De Jong is uitgerust met een Sime Elektrorain-kanon. Deze is elektrisch aangedreven en wordt dus niet rondgeslingerd door een mechaniek.

'Het verschil tussen de watergift links en rechts bedraagt slechts 1 tot 2 millimeter.' Dankzij deze aandrijving kan op de meter nauwkeurig worden beregend, wat ook de ervaring van de akkerbouwer is.

App

'Het is vooral belangrijk dat er geen druppel op de weg komt. Via een app stel ik de beregenboog in, wat goed werkt. Vijf zones zijn handmatig instelbaar met verschillende watergiften. De haspel varieert de intreksnelheid. Met beregenen op taakkaarten ga ik nu experimenteren. Tot acht percelen zijn in de app op te slaan.'

Het kanon kan ook hoeken beregenen en spuit bij windstil weer tot 105 meter breed. In de praktijk is dat meestal 80 meter. Dit voorjaar zijn de zomergerst, suikerbieten en zetmeelaardappelen beregend. Dat heeft volgens De Jong zeker verschil gemaakt. 'De gewassen staan er goed op. Beregenen is niet zaligmakend, maar zorgt wel voor een vitaal gewas.'