Heemraad: 'Droogte bestrijden kan niet alleen technisch'

'Over mijn overstap in 2015 van agrarische belangenbehartiging naar het waterschap heb ik best bedenkingen gehad. Als belangenbehartiger had ik vaak te maken met een overheid die je wil laten meebewegen als sector. Bij het waterschap kreeg ik met het omgekeerde te maken. Dat was een grote uitdaging', zegt Dirk-Siert Schoonman in Brummen. Na vijf jaar heemraad te zijn geweest bij waterschap Vallei en Veluwe gaat hij aan de slag als dijkgraaf bij waterschap Drents Overijsselse Delta.

Bij medewerkers was de houding: wij zijn van de sloot en de bodem is van de boer

Dirk Siert Schoonman, vertrekkend heemraad bij waterschap Vallei en Veluwe

Waarop lag voor u de nadruk bij Vallei en Veluwe?

'Als waterschapsbestuurder maak je het politieke spel van nabij mee en dat is boeiend en uitdagend. Waar ik aan moest wennen, is dat alles veel tijd kost. Als bestuurder heb je een lange adem nodig. Een speerpunt voor mij was het voortdurend zoeken naar gezamenlijke belangen. Dat heb ik vooral gevonden in het onderwerp bodem.

'De laatste jaren is steeds duidelijker geworden dat de bodem een grote rol kan spelen bij allerlei aspecten van waterbeheer. Niet alleen als het gaat om waterkwaliteit, maar ook bij het voorkomen van wateroverlast en het aanpakken van droogte. Een goede bodem kan het water vasthouden en afgeven bij droogte. Een goed functionerende bodem is ook voor de boer van groot belang.

'Bij het waterschap was het wel even wennen. Bij veel medewerkers was nog de houding: wij zijn van de sloot en de bodem is van de boer. Onder meer door opleidingen hebben we het belang van de bodem hoger op de agenda gebracht.'

U bent ook druk geweest met droogtebestrijding.

'Door de verandering van het klimaat neemt het probleem van droogte toe. Het langer vasthouden van water in het gebied is daardoor een groeiend maatschappelijk belang dat door de droogte van de afgelopen jaren meer urgentie heeft gekregen. Voor de agrarische sector is het van groot belang om hierbij samen op te trekken met het waterschap. Maar het benoemen van de juiste onderwerpen blijkt nog niet zo makkelijk te zijn.

'Daarom daag ik de agrarische sector uit. Wat zouden jullie zelf willen om droogte aan te pakken? Die vraag heb ik bij LTO neergelegd. Om echt wat te bereiken, moeten we buiten de geijkte kaders denken. Dus de voorbeelden uit de Blauwe Omgevingsvisie 2050 even terzijde leggen. Dan kunnen er ook vragen op tafel komen als: is het wel verstandig om bepaalde gewassen op deze plek en in deze bodem te telen? We moeten ons realiseren dat niet alles technisch oplosbaar en maakbaar is.

'Ik denk terug aan 2010, toen hevige buien grote wateroverlast en schade aan gewassen veroorzaakten. Deels is zoiets te voorkomen met technische maatregelen. Maar een conclusie kan ook zijn dat je bepaalde percelen niet moet gebruiken voor de teelt van aardappelen gezien de groeiende kans op weersextremen. Kortom: we moeten nadenken over een toekomstbestendige ruimtelijke inrichting van het landelijk gebied.'

Wat kan dit betekenen?

'Het is verstandig om meer rekening te gaan houden met droge zomers. Daarbij moet je ook de vraag durven stellen welk peil we het beste kunnen hanteren. Een idee is bijvoorbeeld om klimaatmantels op strategische plekken op de Veluwe aan te leggen. Een klimaatmantel is een gebied waar je water beschikbaar hebt voor andere gebieden om droogte te voorkomen. Dat kan boerengrond zijn, maar ook natuurgrond.

'Ik realiseer me dat dit soort ideeën bij boeren snel kan leiden tot weerstand. Maar ik vind dat ze wel op tafel moeten komen. Als je dat niet doet, mis je de kans om het droogteprobleem voor de lange termijn op te lossen.

Hoe kijkt u aan tegen de actuele discussie over het handhaven of afschaffen van geborgde zetels in het waterschapsbestuur?

'Hoewel de keuze niet aan mij is, blijven geborgde zetels in mijn ogen in de toekomst nodig. In ieder geval is een blijvende vorm van zeggenschap van de sector op zijn plaats.

'De agrarische sector beheert 60 tot 70 procent van het platteland en heeft daarmee een grote verantwoordelijkheid en rol bij het waterbeheer. Daarom zou ik het vreemd vinden als 50.000 agrarische ondernemers geen directe zeggenschap hebben in het waterschapsbestuur. 13 miljoen burgers hebben dat via hun stemrecht ook over het beheer van die andere 30 tot 40 procent.'

Boeren zijn kritisch over de kosten van het waterschap. Terecht?

'Om te beginnen: Vallei en Veluwe hanteert bijna het laagste tarief van Nederland. Ik snap dat iedere tariefstijging vervelend is, zeker in deze economisch lastige tijden. Toch denk ik dat het aanpakken van alle toekomstige uitdagingen niet altijd met gesloten portemonnee lukt. Ik hoop dat het waterschap in staat blijft om boeren duidelijk te maken dat het goed besteed geld is.'

Wat is de komende jaren uw rol?

'Na de zomervakantie begin ik als dijkgraaf van waterschap Drents Overijsselse Delta. Dan kom ik terecht in een rol boven de partijen. Bij waterschap Vallei en Veluwe had ik altijd mijn agrarische bril op. Dat blijft zo, maar het wordt nu een varifocusbril. Ook andere velden als bijvoorbeeld de inwoners, de bedrijven en de terreinbeherende organisaties krijgen dan meer aandacht.

'In mijn nieuwe rol zal ik vooral bezig zijn met het faciliteren van de discussie, onder meer over de toekomst van het landelijk gebied. Gelet op de actuele maatschappelijke veranderingen zal dat een pittige discussie zijn. Dat mag ook, zolang die niet persoonlijk wordt.'