Boer verliest na jarenlange strijd met overheid al zijn vee

Achtergrond Melkvee Pieter Stokkermans 07 maa 2020 om 14:33uur

Donkere wolken drijven over in de buurt van Steenwijksmoer. Deze zaterdag, 7 maart, is allesbehalve feestelijk voor melkveehouder Herman Nevels uit het Drentse dorp. Een zwarte dag, omdat hij alweer een jaar geleden afscheid moest nemen van zijn hele veestapel na een jarenlange strijd met de overheid. Na dit dieptepunt liggen beide partijen nog altijd mijlenver uit elkaar. Licht komt voor Nevels van elders. Volgende week komen de eerste kalveren.

Boer+verliest+na+jarenlange+strijd+met+overheid+al+zijn+vee

De sleufsilo is leeg, net als de ligboxenstal. De melkmachine draait één keer per week, tegen twee keer per dag ruim één jaar geleden. Toen om te melken, nu om de machine in beweging te houden en te spoelen. De wereld veranderde voor Nevels op 7 maart 2019, toen de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zijn 55 melkkoeien met bijbehorend jongvee in beslag nam vanwege dierverwaarlozing.

Een persoonlijk drama. 'Ik ben er niet de hele tijd bij gaan staan, maar heb me ook niet opgesloten. De dieren zijn er niet beter van geworden. Ik hoorde naderhand dat de helft direct naar de slacht ging. Daar heb ik de dieren niet voor. Ik vind ook dat het niet zo slecht was als zij zeggen.'

Kreupele dieren

Dat Nevels zelf fouten heeft gemaakt, geeft hij direct toe: 'Op stal heerste de besmettelijke ziekte van Mortellaro. Door deze klauwaandoening kreupelden verschillende dieren. Dat had ik moeten oplossen met een paar keer een voetbad.' Door zijn strijd met de NVWA en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) kwam hij hier niet aan toe.

De dierenarts heeft twee keer verklaard dat de dieren gezond waren

Herman Nevels, melkveehouder in Steenwijksmoer

• Lees ook: Problemen melden bij Vertrouwensloket lucht op

Dat de MRIJ- en Fleckvieh-koeien te mager waren, zoals de overheidsinstellingen bij de inbeslagname beweerden, bestrijdt de melkveehouder. Datzelfde geldt voor de beschuldiging dat de koeien niet over vers voer en goed drinkwater konden beschikken. 'De dierenarts heeft tot twee keer toe een verklaring afgegeven dat de koeien gezond waren. Ook leverde ik altijd goede melk.'

Vooropgezet plan

Nevels denkt eerder aan een vooropgezet plan. Weliswaar waren er al twee eerdere controles met een negatief resultaat geweest, deze derde keer waren er drie inspecteurs in plaats van twee bij de eerdere bezoeken. 'Ook waren er vroeg in die middag al vrachtwagens die, onder politiebegeleiding, de dieren kwamen ophalen. Zoiets kunnen ze volgens mij niet in enkele uren regelen.'

De melkveehouder vindt dit nog altijd onterecht. 'De inspecteurs maakten foto's van de meest erbarmelijke situaties, alsof dit voor de hele veestapel zou gelden. Zo maakten ze een foto van een vaars die de dag ervoor van een tweeling was bevallen en de nacht op roosters had geslapen. Geen fris plaatje. Eigenlijk had ik zelf alle andere koeien nog snel op de foto moeten zetten als tegenbewijs, maar op dat moment stond mijn hoofd hier niet naar.'

Langslepend conflict

Volgens Nevels was de ontruiming het gevolg van een langslepend conflict. Dat begon in 2011, toen het melkveebedrijf dat hij in maatschap met zijn vader runde, in beeld kwam bij de NVWA vanwege fouten in het I&R-systeem. Het bedrijf werd anderhalf jaar geblokkeerd. Het mocht geen dieren afvoeren met alle gevolgen rond welzijn van dien.

'Uiteindelijk kreeg ik van de rechter een boete van 500 euro omdat ik drie kalveren niet tijdig had geoormerkt. De registratie liep netjes via CRV. Door het contact met de NVWA komt er wel een vergrootglas op je onderneming. Je bent ineens een van de driehonderd probleembedrijven.'

De melkstal draait nog één keer per twee weken. © Tweeluik Fotografie

Van maatschap naar eenmanszaak

Het ging in 2015 helemaal fout, nadat in februari 2014 de vader van de melkveehouder vrij plots overleed en het bedrijf van 55 melkkoeien en bijbehorend jongvee van een maatschap moest worden omgezet naar een eenmanszaak. Dat betekende eerst een lastige hindernis voor de bank, die de bedrijfsomvang te klein vond voor een financiering. 'Eigenlijk hadden we de bedrijfsoverdracht al veel eerder moeten regelen, want ik zat al sinds 1988 in de maatschap', blikt de ondernemer terug.

Nadat de bankzaken waren geregeld, moest de bedrijfsvorm worden omgezet van een maatschap naar een eenmanszaak, het was inmiddels augustus 2015. Volgens de Kamer van Koophandel betekende dit dat er een nieuw Kamer van Koophandel-nummer moest komen, omdat de rechtsvorm veranderde. 'Ik had het liefst hetzelfde nummer gehouden, want ik zag de bui al hangen.'

Deurwaarder

Het bleek een bui van ongekende omvang, niet alleen voor het bedrijf zelf. 'Op een zeker moment kreeg ik van drie energieleveranciers rekeningen over het gebruik in dezelfde periode. Twee voor de maatschap en één voor de eenmanszaak. En wanneer je rekeningen niet betaalt, gaan ze naar de deurwaarder, die er gelijk een forse prijs bovenop zet.'

Nevels stelt dat de wijziging van het Kamer van Koophandel-nummer ook voor RVO.nl geen eenvoudige klus was. De eenmanszaak werd ineens gezien als startende vleesveehouder, Nevels had ook vleesvee. De inmiddels opgeheven maatschap bleef bestaan en kreeg ook de fosfaatrechten toegewezen op basis van het aantal stuks vee op referentiedatum 2 juli 2015, één maand voor de wijziging van de rechtsvorm.

Twee rechtsvormen

'Zo waren er twee rechtsvormen op hetzelfde bedrijf, waarbij de gegevens van de maatschap voor mij niet bereikbaar waren. Dat geldt ook voor de 2.000 kilo fosfaatrechten die ik nog niet heb gezien.'

Het probleem rond de twee bedrijven leidde tot een mestboete van 35.000 euro voor de al opgeheven maatschap, omdat de grond en het vee van elkaar waren losgekoppeld. 'Het vee stond op naam van de maatschap en de grond was van de eenmanszaak.'

Aangifte van bedreiging

De boete leidde tot twee keer toe bijna tot een executieveiling: 'Toen een deurwaarder spullen in beslag wilde nemen, stelde ik dat hij tussen zes planken zou vertrekken, mocht hij iets willen pakken. Die deed vervolgens aangifte van bedreiging en toen stond de politie op het erf. Maar daarmee krijg je het balletje niet aan het rollen. Dan gaan eerder de lampen bij RVO.nl opnieuw knipperen dat ik een probleem vorm.'

De affaire leidde tot schulden, zorgen en veel spanning, totdat er in december 2018 iets knapte bij Nevels. Hij kon zijn vee niet goed meer verzorgen. 'Zoiets gun je niemand. Het vreet zoveel energie dat er dagen bij zijn dat je helemaal op bent. Er zijn mensen die dan met zelfmoordpogingen rondlopen, maar zo ben ik niet. Wel werd het vee de dupe van al die spanningen. En dan staat de NVWA op de stoep. En na twee keer waarschuwen is het opladen.'

Afscheid door hoge kosten opvang

Nevels heeft definitief afscheid genomen van zijn veestapel, een gevolg van zijn financiële situatie en de hoge kosten voor de opvang van de veestapel, die aan hem werden doorberekend. Zes weken verzorging betekende een kostenpost van 58.000 euro. 'Het vee is daarop verkocht. Dat bracht slechts 38.000 euro op, normaal is dit 70.000 euro. De koeien waren al twee dagen na de ontruiming getaxeerd. Op dat moment stonden ze er niet op hun best voor door stress van het transport en de nieuwe locatie. Hier moest dus geld bij.'

Hulp zoeken

Had de ondernemer hulp gezocht? 'Dat had ik eigenlijk direct moeten doen. Maar de drempel ligt hoog voor een boer. Problemen blijven vaak binnenskamers. Zelf pakte ik steeds de telefoon om die mensen bij RVO.nl de fout duidelijk te maken. Ik ben drie jaar aan het bellen geweest, maar het heeft niets geholpen. Zelfs op het ophaalformulier van de in beslag genomen veestapel in 2019 stond nog maatschap Nevels vermeld', zegt de melkveehouder.

'Problemen oplossen kennen ze bij RVO.nl niet. Het interesseert ze niets of een ondernemer het zelf wel redt. Je komt eerder dieper in de put te zitten. Het zou goed zijn als het zou samengaan met een stuk hulpverlening. De taak van NVWA en RVO.nl is handhaven en ik ben een notoire overtreder.'

Goede pad

Nadat Nevels had aangeklopt bij de gemeente, toen de veestapel al weg was, kwam de hulp op gang. De gemeente helpt hem, samen met andere partijen en adviseurs, op het goede pad te komen. Nevels heeft nu een baan bij een agrarisch uitzendbureau, zodat er toch geld in het laatje komt. Hij hoopt dat de aanvankelijk toegekende fosfaatrechten toch nog zijn kant opkomen. 'Dan kan ik de rekeningen die nog openstaan, goed voor 100.000 euro, alsnog betalen. Op zich heb ik daar recht op, maar recht hebben is in ons land wat anders dan recht krijgen.'

Volgende week komen de eerste kalveren voor de opfok op het bedrijf. Nevels is hier blij mee: 'Er is nu weer leven in de brouwerij.'

Het hoofdkantoor van de NVWA in Utrecht. © Dirk Hol

'De NVWA is een handhaver, geen hulpverlener'

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) gaat niet in op specifieke zaken en dus ook niet op die van melkveehouder Nevels uit Steenwijksmoer. 'Maar wij nemen de dieren niet zomaar mee', stelt woordvoerder Tjitte Mastenbroek. In hoeverre kan het optreden van toezichthouder NVWA eraan bijdragen dat boeren die al problemen hebben, van de wal in de sloot belanden? Mastenbroek kaatst de bal op deze vraag terug. 'Het is primair aan de veehouder om het dierenwelzijn op zijn bedrijf te waarborgen. De rol van de NVWA is die van handhaver en dus niet die van hulpverlener. Als wij zien dat een veehouder hulp nodig heeft, wijzen wij op het Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren.' Een veehouder moet vervolgens wel openstaan voor een traject via het Vertrouwensloket. 'Het is op vrijwillige basis. Hij kan niet worden gedwongen.' De NVWA spreekt van risicobedrijven wanneer een combinatie van hoge risico's voor het dierenwelzijn is geconstateerd of waar op basis van een melding hoge risico's worden verwacht. 'Denk aan onvoldoende managementvaardigheden van de veehouder, onvoldoende hygiëne, onvoldoende kennis, het weinig inschakelen van de dierenarts en hoge sterfte onder de dieren.' Volgens de woordvoerder moet de NVWA afgaan op de gegevens die ze krijgen via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). 'Het de taak is van de veehouder om zijn administratie op orde te hebben. De NVWA is toezichthouder en moet voor informatie over adressen en bedrijven afgaan op het bestand van RVO.nl. Wij kunnen daar niet zomaar van afwijken op basis van een verklaring van de veehouder.' Na optreden van de NVWA op een bedrijf is er in beginsel geen nazorg geregeld. Als dat nodig is, kan de NVWA wel andere partijen inschakelen. Mastenbroek: 'Een risicobedrijf blijft in beeld zolang het risico aanwezig is en er geen zicht is op verbetering. Afhankelijk van de naleving bepalen we hoeveel herinspecties nodig zijn en welke maatregelen worden opgelegd.'