De menselijke kant van innovatie onder glas

Arbeid is de afgelopen decennia regelmatig een onderbelichte factor geweest. Dat ziet ook beleidsspecialist Peter Loef van de ondernemersorganisatie. 'Als ik bij bijeenkomsten kom, gaat het meestal over de techniek en alles wat met de plant te maken heeft.' Maar nu het vinden en behouden van goed personeel op de arbeidsmarkt steeds moeilijker wordt, groeit het besef: hoe werven we mensen en hoe houden we mensen vast?

Arbeid is inmiddels een serieuze opzichzelfstaande professie binnen het glastuinbouwbedrijf. 'Het personeel is het belangrijkste kapitaal en daar moet je als werkgever ook zo mee omgaan', stelt Loef.

Onderscheidend zijn

Maar hoe kun je in deze concurrerende arbeidsmarkt onderscheidend zijn? 'De arbeidsmarkt is ook een markt. Vraag en aanbod bepalen de capaciteit', schetst de beleidsspecialist. 'Hoe onderscheiden wij ons als sector naar de buitenwereld? Innovatie is mooi en daar staan we om bekend, maar neem daarin ook de werknemer mee, wat voor hem of haar belangrijk is in het werk. Dat is een belangrijke lijn in alles wat wij eraan doen. Waar overigens natuurlijk ook een belangrijke rol voor de innovators zelf ligt.'

Loef doelt hiermee onder meer op de Human Capital Agenda Glastuinbouw 2020-2022, die naar verwachting in april wordt opgeleverd. Het rapport 'Arbeid in de toekomst: Inzicht in arbeid en goed werkgeverschap in de tuinbouw' van Wageningen University & Research (WUR) biedt waardevolle informatie voor het actieplan in wording. Dit werd vorige week door voorzitter Sjaak van der Tak van Glastuinbouw Nederland in ontvangst genomen op de werkconferentie Arbeid van de koepel.

Arbeidsomstandigheden verbeteren

'Dit rapport is van groot belang, omdat het robotisering verbindt aan menselijk ondernemerschap. Het geeft de sector inzichten voor de Human Capital Agenda Glastuinbouw voor de komende twee jaar', aldus Van der Tak. In het rapport, dat zelfs tien jaar vooruitkijkt, worden transitiepaden omschreven die de binding en de arbeidsomstandigheden kunnen verbeteren.

'Dat is belangrijk', onderstreept Loef. 'Robotisering, digitalisering en mechanisering hebben veel invloed op arbeid in de kas. Daarmee doel ik zeker niet alleen op het vervangingsaspect, maar juist ook op de feitelijke werkzaamheden en de arbeidsomstandigheden in de productielijn. Hierdoor ontstaan ook prachtige nieuwe functies.'

Als het gaat om de arbeidsomstandigheden kun je denken aan een andere indeling van het bedrijf. Robots worden volgens experts veel meer leidend voor de feitelijke teelt in de kas. Ze kunnen werken in smallere paden dan mensen, maar wat betekent dit voor de bewegingsvrijheid van de mensen? En voor de veiligheid bij zelfsturende machines die in eenzelfde ruimte werken als de werknemer?

WUR constateert dat de glazen daken met het nieuwe telen niet altijd open hoeven als het warm is. Er kan beter gereguleerd worden en de planten kunnen tegen hogere temperaturen. 'Maar dat betekent wel dat mensen soms in ruimtes werken waar het veel warmer is dan nu', constateert WUR.

Hygiënemaatregelen

De sector kijkt ook naar invloeden die van buiten komen, zoals hygiënemaatregelen. Die hebben bijvoorbeeld het effect dat er overal gemakkelijk moet kunnen worden schoongemaakt. De wanden moeten daarom zo vlak mogelijk zijn. Een gevolg hiervan is dat machines het geluid veel harder weerkaatsen dan in een traditionele ruimte waar veel materialen het geluid dempen.

De koepel krijgt ook al vragen over het werken met paars licht. Wat is het effect daarvan op de mens?

Onzeker over positie

Het type werk dat overblijft na robotisering is het hoger gespecialiseerde denk- en doewerk, stelt WUR. Dat betekent ook dat medewerkers die nu in de glastuinbouw werken onzeker kunnen worden over hun positie in de toekomst. Wat betekent dat voor mij? Kan ik daar dan nog wel werken? En wat moet je als werkgever doen om je werknemers hiervoor op te leiden?

Om het werk aantrekkelijker te maken, adviseren de onderzoekers de binding aan het bedrijf te stimuleren en arbeidsomstandigheden te optimaliseren. 'Geef tijdelijk personeel net zoveel aandacht als de mensen in loondienst. Neem ze serieus', adviseert Loef.

Betrokkenheid creeëren

'Betrek uitzendkrachten en arbeidsmigranten bij alle bedrijfsactiviteiten. Dus nodig ze ook uit voor het personeelsfeest. Kom tot onderlinge interactie, voer functionerings- en werktevredenheidsgesprekken met ze', vervolgt de beleidsspecialist.

Uit de ledenenquête van Glastuinbouw Nederland, uitgevoerd in 2018, blijkt overigens dat 81 procent van de bedrijven de uitzendkrachten bij personeelsaangelegenheden betrekt. Voor een vijfde deel ligt hier dus nog een opgave. Slechts 11 procent van de bedrijven met een personeelsvertegenwoordiging of ondernemersraad heeft flexkrachten die daarbij betrokken zijn.