Zeeuwse student onderzoekt klimaatmaatregelen erf

Pete Kamerling (21) uit Krabbendijke studeert bestuurskunde en overheidsmanagement aan Avans Hogeschool in Den Bosch. Voor zijn afstudeerproject doet hij onderzoek naar de uitwerking van het Klimaatakkoord en maatregelen die zowel adaptief als mitigerend (tegengaan van uitstoot) kunnen werken in de Zeeuwse akkerbouw en fruitteelt.

Zouttolerante gewassen kunnen een antwoord zijn op oprukkende verzilting

Pete Kamerling, student Avans Hogeschool in Den Bosch

In elke Zeeuwse regio, dus de Bevelanden, Walcheren, Schouwen-Duiveland, Tholen en Zeeuws-Vlaanderen, bezocht Kamerling twee akkerbouwers en twee fruittelers en sprak met hen over eventueel te nemen maatregelen.

Wat is uw algemene indruk?

'Het onderwerp klimaatverandering leeft zeker in de Zeeuwse landbouw. Vooral de weersomstandigheden zijn een onderwerp. De CO2-uitstoot van de akkerbouwsector in Zeeland is in zijn totaliteit van alle landbouwsectoren wel de grootste, al komt dat doordat de Zeeuwse veeteeltsector betrekkelijk klein is. De akkerbouw legt ook CO2 vast in de bodem, maar die komt weer vrij bij het ploegen. De meeste uitstoot ontstaat door fossiele brandstoffen. Inzet van elektrische trekkers zou voor een flinke reductie kunnen zorgen.'

Een van de mogelijkheden om CO2 vast te leggen, is agroforestry. Wat wordt daarmee bedoeld?

'Het gaat dan om bomenrijen op landbouwgrond, bijvoorbeeld langs aardappel- of tarwepercelen. Deze maatregel geldt zowel adaptief als mitigerend, omdat op deze manier koolstofvastlegging plaatsvindt. De bomen nemen jarenlang koolstof op om te kunnen groeien. Als het hout vervolgens als bouwmateriaal wordt gebruikt, wordt de koolstof zo lang mogelijk vastgehouden.

'Deze vastlegging komt boven op de CO2-vastlegging die al gerealiseerd wordt door de reguliere gewassen op hetzelfde perceel. Hoger wordende boomsoorten zorgen daarnaast voor extra beschutting bij extreem weer. Bovendien zorgen afgevallen blad en takken voor extra organische stof in de bodem bij de bomen, wat weer zorgt voor een betere waterhuishouding.'

Is daarvoor belangstelling in Zeeland?

'Agroforestry staat nog maar net in de kinderschoenen en is voor de meeste boeren en tuinders dan ook nog een groot vraagteken. Agroforestry wordt in Zeeland nog niet echt toegepast. Een pilotproject kan een goed idee zijn.'

Waar denkt u dan aan?

'Er zijn veel verschillende combinaties mogelijk bij agroforestry. Een goede inpassing in het Zeeuwse landschap kan een positieve bijdrage leveren aan de biodiversiteit in de regio. Populieren hebben de grootste potentie qua CO2-opslag. Per jaar zou een hectare populieren maximaal 7 ton CO2 op kunnen slaan met een gemiddelde opslag van 4,4 ton CO2.'

En andere bomen?

'Een belangrijk nadeel is dat door de huidige Wet natuurbescherming een perceel landbouwgrond bij aanplant van populieren deze functie verliest. Het wordt dan bestempeld als natuurgrond en is dan mogelijk drie keer minder waard volgens Wageningen University & Research.

'Met appelbomen verliest de grond die functie niet. Het gaat dan om 'landbouwbomen'. De combinatie met laagstamappelbomen levert wel de geringste potentiële koolstofvastlegging op, namelijk 1,7 ton CO2 per jaar. Bovendien zijn er meer bomen per hectare nodig. Voordeel is wel dat het fruit oplevert.'

Op hoeveel hectare moet agroforestry worden toegepast om het doel te bereiken?

'Als per hectare 4,4 ton kan worden vastgelegd en het doel is om 94.200 ton vast te leggen, zou op 21.410 hectare van de akkerbouwgronden in Zeeland agroforestry moeten worden toegepast. Dat is 26 procent van het totaaloppervlak aan akkerbouwgronden in Zeeland.

'Daarmee zou de Zeeuwse bijdrage aan het doel van 0,6 megaton reductie worden bereikt. Daarnaast wordt met meer houtproductie in Nederland de onverantwoorde kap van bomen elders en bijbehorend transport tegengegaan.

'Als bladafval wordt hergebruikt, scheelt dat weer bemesting en dus ook uitstoot van broeikasgassen. Dit staat allemaal nog los van het feit dat Zeeland ook een groot oppervlak aan boomgaarden kent.'

Voor fruittelers zouden permanente grasstroken tussen bomenrijen interessant kunnen zijn.

'Kruidenrijk gras zou nog meer potentie voor CO2-opslag hebben. De akkerbouw legt ook CO2 vast in de bodem, maar die komt vrij bij het omploegen. Niet-kerende grondbewerking zou een antwoord kunnen zijn. Boeren zijn best bereid om CO2-vastleggende maatregelen te treffen, maar dan moet er wel een financiële waardering tegenover staan. Je kunt een euro maar één keer uitgeven.'

Hoe staat het met zonnepanelen?

'De subsidieregeling daarvoor is beëindigd. Dat maakt investeren nu niet rendabel. Zonneakkers bestaan al in Zeeland, maar ZLTO ziet bij voorkeur dat zonnepanelen eerst op daken en overhoeken worden geplaatst.'

Verder hebt u onderzocht of het telen van andere gewassen een optie is.

'Zouttolerante gewassen en zilte teelten kunnen een antwoord zijn op oprukkende verzilting. Veredeling van aardappelrassen om ze zouttoleranter te maken is een optie. Maar zilte teelten, zoals lamsoor en zeekraal, zijn voor de meeste boeren niet weggelegd, omdat dat een kleine markt is.

'Ook precisielandbouw is een optie vanwege de energiebesparing en reductie van het mestgebruik.'