Met vaccinatie leptospirose voorkomen

Achtergrond Varkens John Lamers 29 nov 2019 om 06:45uur

Najaarsverwerpen bij zeugen lijkt een probleem dat niet zomaar oplosbaar is. Daar kan mogelijk verandering in komen door een nieuw vaccin tegen leptospirose, een ziekte die vaker dan gedacht de oorzaak is van najaarsverwerpen en waarbij knaagdieren een belangrijke rol spelen.

Leptospirose wordt veroorzaakt door leptospiren – spiraalvormige bacteriën – die ook wel spirocheten worden genoemd. Leptospiren kennen veel verschillende typen, die zijn onderverdeeld in serogroepen en daarbinnen in serovars.

Bij varkens komen serovars uit de serogroepen Pomona en Australis (Bratislava) het meest voor. In totaal kunnen bij varkens zo'n negen serovars van zes serogroepen problemen veroorzaken.

Zeven van de tien bedrijven

Onderzoek laat zien dat leptospirose op zeven van de tien Nederlandse varkensbedrijven voorkomt. Het aantal besmette zeugen varieert daarbij van 10 tot 31 procent en het aantal serovars van één tot meer dan drie. Bij eenzelfde onderzoek in Duitsland bleek circa 20 procent van de zeugen besmet en 65 procent van de bedrijven. In Spanje was dat 34 procent van de zeugen en 86 procent van de bedrijven.

Vaccineren tegen leptospirose kost geen extra tijd

Toine Cruijsen, dierenarts bij MSD Animal Health

Leptospiren houden van een warme, vochtige omgeving. Ze worden uitgescheiden via de urine. Onder andere ratten en muizen kunnen leptospirose overbrengen. Minimaal de helft van deze knaagdieren is besmet met een soortspecifieke serovar. Of de muizen zijn drager van een van de vele andere serovars van andere dieren, zoals koeien, honden, varkens en ook de mens. Een goede bestrijding van ratten en muizen is dan ook noodzakelijk. Ook honden mogen niet bij de varkens komen.

Bij zeugen veroorzaakt een infectie met een van de serovars van leptospirose doorgaans vruchtbaarheidsproblemen. Die worden niet altijd onderkend als veroorzaakt door leptospirose. De problemen komen vaak in het najaar voor.

Leptospirose oorzaak varkenshoedersziekte

Leptospirose is een zoönose. De bekendste vormen zijn melkerskoorts en de ziekte van Weil. Melkerskoorts wordt veroorzaakt door Leptospira hardjo. Bij koeien leidt dat tot vruchtbaarheidsproblemen en griepachtige verschijnselen bij de mens. De serovars icterohaemorrhagiae en copenhageni veroorzaken de ziekte van Weil. Ratten zijn drager van deze typen. Bij de ziekte van Weil kunnen onder andere verstoringen in de functie van lever en nieren of hersenvliesontsteking optreden. De serovars die bij varkens voorkomen veroorzaken bij de mens doorgaans milde, griepachtige verschijnselen. Vroeger stonden die bekend onder de naam varkenshoedersziekte.

Najaarsverwerpen

Najaarsverwerpen wordt nogal eens gezien als een probleem dat in de genen van het varken aanwezig is. Maar daarnaast kan leptospirose ook een belangrijke rol spelen. 'Er zijn waarschijnlijk meer zeugen besmet met deze ziekteverwekker dan op het eerste oog duidelijk is', zegt dierenarts Toine Cruijsen van MSD Animal Health.

'De ziekteverwekker kan zich goed schuilhouden in de urinewegen en geslachtsorganen en zich gemakkelijk verspreiden in groepshuisvesting', vervolgt de dierenarts.Door stress en bijvoorbeeld een slechte conditie na een hete zomer kruipt de leptospirabacterie uit zijn schulp. Deze komt dan bij de biggen in de baarmoeder terecht en veroorzaakt terugkomers, verwerpers of zwakke biggen.

Om aan te tonen of de leptospiren de oorzaak zijn van de vruchtbaarheidsproblemen, kunnen het beste verworpen vruchten of zwak geboren biggen onderzocht worden via de polymerasekettingreactie (PCR) die de bacterie aantoont. Bij terugkomers zijn er echter geen vruchten en is dit onderzoek niet mogelijk. Het is ook mogelijk bloedmonsters te testen op antistoffen.

Minimaal tien zeugen

Zeugen met vruchtbaarheidsproblemen door leptospirose kunnen negatief testen op antistoffen, terwijl ze nog wel drager zijn. Onderzoek naar antistoffen toont wel aan of een bepaalde serovar aanwezig is op het bedrijf. 'De steekproef die wordt genomen moet wel voldoende groot zijn: minimaal tien zeugen. Onderzoek op drie of vier verwerpers zegt niet veel', merkt Cruijsen op.

Onderzoek naar leptospirose is met 25 euro per monster relatief kostbaar en levert lang niet in alle gevallen de gewenste duidelijkheid op. 'Wil je weten of de ziekte echt een rol speelt bij najaarsverwerpen of andere vruchtbaarheidsproblemen, dan is een test uitvoeren met diagnostisch vaccineren tegen leptospirose een goede optie', oppert de dierenarts.

De meeste varkenshouders vaccineren hun zeugen toch al tegen parvo en vlekziekte. En MSD Animal Health heeft een nieuw vaccin waarin leptospirose daaraan is toegevoegd. 'Dus kost het geen extra tijd. En met deze vaccinatie zijn de vruchtbaarheidsresultaten flink te verbeteren', zegt Cruijsen.

• Lees ook: Lepto-vaccin helpt bij vruchtbaarheidsprobleem

Minder verwerpers

Uit het registratieonderzoek waarbij zeugen bewust zijn besmet met leptospirose, blijkt dat ruim 20 procent van de vruchten in de baarmoeder sterft. Met vaccinatie is dat hooguit 2 tot 3 procent. Bij problemen met leptospirose op een bedrijf kan het aantal terugkomers of verwerpers dan ook met meerdere procenten dalen, na vaccinatie.

In het nieuwe vaccin Porcilis Ery+Parvo+Lepto zitten zes serovars van leptospirose. Die bieden door kruisbescherming weerstand tegen in totaal negen serovars en zes serogroepen. De vaccinatie van de zeugen kan twee keer per jaar voor de voet weg of, zoals veel zeugenhouders het doen, in het kraamhok. Bij de eerste keer vaccineren is dan wel een herhaling nodig.