De Peel loopt voorop in kringlooplandbouw

Wethouder Ben Brands van de gemeente Landerd is een van de trekkers van de Proeftuin. Hij is getrouwd met een boerendochter. Hij zag de positie van de landbouw slechter worden in de afgelopen tientallen jaren.

'Vroeger reed ik met mijn ouders door het gebied. Als ik wat rook, zeiden mijn ouders: dat is gezonde lucht. Nu zeggen mensen dat het stinkt en dat ze er ook nog ziek van worden.' Dat is zijn drive om te werken aan vernieuwing van de landbouw in de Peel, zodat die weer een goede positie in de samenleving krijgt.

De aanpak van AgroProeftuin De Peel spreekt hem aan, omdat het gaat op een stimulerende manier, niet op een bestraffende manier. Om vernieuwing te stimuleren, stelde de gemeente Landerd bijvoorbeeld 5 hectare grond beschikbaar voor praktijkproeven. Deze proeflocatie groeide uit tot 35 hectare. Van het Groen Ontwikkelfonds Brabant kwam 30 hectare, in ruil voor 30 hectare natuur elders.

Eiwit van eigen grond

Op de proeflocatie aan de Middenpeelweg liggen veertien percelen met praktijkproeven. Alle proeven passen bij een van de drie thema's: eiwit van eigen bodem, biomassa als grondstof en biodiversiteit.

Melkveehouder Ard van der Bolt uit Wanroy is betrokken bij een aantal proeven op de proeflocatie. 'Vernieuwing is hard nodig, maar onze grond is veel te duur om proeven op te doen. Daarom is het zo belangrijk dat er een experimenteergebied is waar dat wel kan.'

Van der Bolt verzorgt onder andere het proefveld met soja, dat voor de eerste keer gezaaid is. De planten komen net boven. VisscherHolland zorg voor de teeltbegeleiding. Niet de boon, maar het hele gewas wordt geoogst en ingekuild voordat de boon rijp is. De proef moet uitwijzen of soja voor veehouders interessant is om aan de 65 procent eiwit van eigen grond te komen. Die 65 procent hebben LTO en NZO als doel gesteld voor 2025.

Hoge onkruiddruk

De vogelakker ligt er nu voor het tweede jaar. In een perceel luzerne liggen drie vogelranden van 9 meter breed en 225 meter lang. In elke rand is een ander mengsel gezaaid, dat vooral vogels moet trekken. Van der Bolt oogst de luzerne voor zijn koeien. Het eerste jaar was niet optimaal. Hij moest eerst flink kalk strooien om de zuurgraad wat op te krikken. En de onkruiddruk was hoog.

'De eerste snede was meer onkruid dan luzerne', blikt de melkveehouder terug. De tweede snede was matig vanwege de droogte. Deze was niet beregend. De derde snede was goed. Dit jaar gaat het veel beter. 'De eerste snede leverde een supergewas. Het staat er nu ook prima op', vertelt hij.

Van der Bolt doet ook alle werkzaamheden voor de natuurranden, die het Collectief Agrarisch Natuurbeheer Oost-Brabant coördineert.

Insectensubstraat

Op de proeflocatie liggen ook proeven met compost en insectensubstraat, de reststof van insectenteelt. Doel is om te onderzoeken of een regionale kringloop van organisch materiaal haalbaar is, ten behoeve van de bodem. Van Berkel levert de compost. Nu gaat nog veel materiaal naar composteerbedrijven ver buiten het gebied.

Een eerste proef wees uit dat compost maken met regionale reststromen mogelijk is op een boerenbedrijf. Grondstoffen voor de compost zijn snoeiafval, bermmaaisel, slootmaaisel en gewasresten uit de land- en tuinbouw. Daarop is eerder deze maand een intentieverklaring getekend, waar veel partijen hun handtekening onder hebben gezet.

Studenten van de HAS voeren de proeven uit en zorgen voor de kennisverspreiding, vertelt docent-onderzoeker Mieke van Eerten. De provincie betaalt dit onderzoek.

Effect van insectensubstraat

Op de percelen waar de compost wordt gebruikt vindt ook onderzoek plaats naar het effect van insectensubstraat, als natuurlijke bestrijder van aaltjes in de peenteelt. Protix levert het insectensubstraat. Op de proeflocatie ligt één proefperceel. Daarop wordt vijf jaar na elkaar peen geteeld. Elk jaar gaat er compost, insectensubstraat en een combinatie van beide op.

Op twee percelen van peenteler Jonkergouw groeit peen in een rotatie van 1 op 4. Elk jaar krijgen die percelen dezelfde compost en hetzelfde substraat als het perceel op de proeflocatie. In theorie werkt de chitine uit het substraat als natuurlijke aaltjesbestrijder. De proeven moeten uitwijzen of dat in de praktijk ook het geval is. Vijf jaar worden de percelen gevolgd op factoren als drogestofpercentage, zuurgraad en aaltjesbesmetting.

Ook op andere locaties lopen proeven met steun van de AgroProeftuin De Peel, zoals met mais zaaien in permanent grasland. Varkenshouder Wilbert Egelmeers werkt met adviesbureau Exlan aan een stalconcept zonder emissie, dat bovendien energieneutraal is en reststromen hergebruikt. Daarnaast heeft de Proeftuin de eerste stal van het Familievarken in Boekel mede mogelijk gemaakt.

Experimenteerruimte

Bij zulke initiatieven zijn de bestaande regels nogal eens een belemmering, stelt bestuurlijk aanvoerder Brands. Hij is daarom blij dat de Proeftuin steeds beter in beeld is bij het ministerie van LNV en de EU. Politici en ambtenaren komen inmiddels regelmatig op bezoek.

Dat resulteerde er onder andere in dat landbouwminister Carola Schouten in de visie die ze maandag presenteerde de Proeftuin noemt als project dat 'experimenteerruimte' krijgt voor nieuw beleid.