Taskforce Korte Keten gaat boeren helpen

Korte voedselketens worden al jaren beschouwd als een mogelijkheid om de positie van boeren en tuinders te versterken. Bij Europese en nationale beleidsmakers krijgt dit businessmodel daarom steeds meer aandacht.

Het gaat daarbij niet alleen om inkomensverbetering, maar ook meer ideologische argumenten spelen een rol. Korte ketens zorgen voor meer verbinding tussen boeren en burgers en verkleinen de afstand tussen stad en platteland.

Vanaf het erf

Bij korte ketens gaat het niet alleen meer om boeren die vanaf het erf aan consumenten verkopen, legt Jan Willem van der Schans, onderzoeker van Wageningen Economic Research en gespecialiseerd in korte voedselketens, uit.

'Bij de definitie die de EU hanteert, mag er bij een korte keten tussen boer en consument één schakel zitten. Denk aan de slager die het vlees van een veehouder verwerkt en verkoopt of een webwinkel met lokale producten die door een derde partij is opgezet.'

Nieuw platform

De Taskforce Korte Keten is ontstaan vanuit eerdere initiatieven zoals de Transitiecoalitie Voedsel en de Taskforce Multifunctionele Landbouw. Het nieuwe platform moet de samenwerking tussen korteketenondernemers aanjagen. Onder het aandachtsveld van de taskforce vallen ook de platforms, webwinkels en coöperaties die het aanbod van lokale boeren bundelen.

'Een ondernemer moet vaak het wiel opnieuw uitvinden. Daarnaast ontbreekt vaak het afzetvolume of de slagkracht om grote obstakels te nemen. Door het uitwisselen van kennis en ervaringen en bundelen van volume kunnen we korte ketens versterken', zegt Bart Kraaijvanger, projectleider Agri Business Development bij ZLTO.

Versnippering

Eerdere initiatieven bedoeld om korte ketens van de grond te tillen, kwamen vaak van provincies en werden gefinancierd vanuit EU-gelden voor plattelandsontwikkeling. Van der Schans zag hierdoor een versnippering van beleid ontstaan.

'Nederland kent, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Oostenrijk en Roemenië, geen nationaal beleid op dit vlak. Onze landbouw is gericht op de export, terwijl de meeste andere EU-landen expliciet het doel hebben om lokale boeren in contact te brengen met lokale afnemers. Hier maakt dat idee ook steeds meer opgang in de politiek.'

Logistiek

De eerste ontwikkelingsdoelen van de nieuwe taskforce zijn gericht op logistiek, data en multichannel. Vooral de logistiek is vaak een heikel punt bij het rondrekenen van een verdienmodel.

'Korte ketens kunnen moeilijk concurreren met de servicegraad die bijvoorbeeld de lange keten van Albert Heijn biedt. Vandaag bestellen en morgen afleveren is voor een boer lastig rond te rekenen. Vaak ontbreekt ook de kennis of capaciteit om producten goed in de markt te zetten. Maar als je voldoende volume hebt, is de logistiek geen obstakel meer', zegt Kraaijvanger.

Met het bundelen van data van ondernemers moet het straks mogelijk worden om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. Bij multichannel moet gedacht worden aan ondernemers die niet alleen aan huis verkopen, maar ook aan een restaurant, zorgcentrum of een lokale supermarkt. De taskforce gaat komend jaar met deze uitdagingen aan de slag.

Beeld bijstellen

Van der Schans wil het heersende beeld dat deze initiatieven economisch niet levensvatbaar zijn, graag bijstellen. 'Het is ironisch dat veel succesvolle start-ups niet meer als zodanig worden herkend.'

De onderzoeker noemt het voorbeeld van Mijnboer. Dit verkoopplatform voor streekproducten maakt deel uit van groothandel Sligro. Het begon als het boereninitiatief De Groene Hoed dat producten uit de omgeving van Amsterdam verkocht aan de grootstedelijke horeca en via de winkels van Marqt in die stad.

Tegenwoordig leveren de aangesloten tuinders, akkerbouwers en veehouders via Sligro ook aan restaurants door het hele land en de supermarkten van Spar en Emté.

Novifarm

Ook het type boerenbedrijf dat in korte keten opereert, heeft een ontwikkeling doorgemaakt. Naast multifunctionele boeren met een boerderijwinkel of productiefaciliteit op het bedrijf zijn er boeren die nauwe banden aangaan met grotere afnemers. Een voorbeeld daarvan is Novifarm, een samenwerkingsverband van akkerbouwers in Zuid-Holland, zegt Van der Schans.

'Die boeren op 800 hectare voor de wereldmarkt. Maar 20 hectare reserveren ze voor de teelt van aardappelen voor de Rotterdamse cafetariaketen Bram Ladage. Je kunt hier niet spreken van een klassiek verbreed landbouwbedrijf, maar ze zitten wel degelijk in een korte keten.'