Wereld te winnen bij verduurzaming pluimveestal

'Als je in staat bent om kippenkeutels buiten bereik van de kip te houden en binnen een uur te drogen tot 80 procent droge stof, dan heb je een goede kans om een duurzaam stalconcept te ontwikkelen. Stank en emissies van fijnstof en ammoniak zijn dan voor een groot deel te voorkomen.' Dit zegt Hilko Ellen, onderzoeker bij Wageningen Livestock Research. Volgens Ellen vergt het verduurzamen van de pluimveehouderij de ontwikkeling van stallen die er nu nog niet zijn.

Voor het voorkomen van geur zijn er nog maar weinig oplossingen voorhanden

Hilko Ellen, onderzoeker bij Wageningen Livestock Research

Waarom hebben we andere stallen nodig? Er is in de pluimveehouderij toch al veel bereikt als het gaat om duurzaamheid?

'Dat is waar. Als je pluimveestallen van tegenwoordig vergelijkt met die van dertig jaar geleden, dan zie je een wereld van verschil. Zowel voor wat betreft energie, dierenwelzijn als emissie van ammoniak doen moderne pluimveestallen het een stuk beter, maar stof is nog wel een issue.'

En daarom hebben we andere stallen nodig?

'Herontwerp van stalsystemen is nodig om te komen tot een nog duurzamere pluimveehouderij. Daarbij moet je redeneren vanuit de behoeftes van de kip en die van de pluimveehouder. Maar ook vanuit de behoeftes van de buurman van een pluimveebedrijf. Het liefst wil je als pluimveehouder een buurman die er trots op is dat hij naast je bedrijf woont; een buurman die zijn gasten meetroont om bij jou naar de kippen te kijken.

'Wil je pijnpunten als geur en emissies van fijnstof en ammoniak bij de bron aanpakken en bovendien de kip zo veel mogelijk in staat stellen haar natuurlijke gedrag uit te oefenen, dan lijkt het logisch om een stal te maken met verschillende functiegebieden. Een plek om eieren te leggen, een plek voor eten en drinken, ruimte om te scharrelen en te stofbaden en een plek om te rusten en te slapen.'

Wat is het probleem van de huidige stallen?

'Het is gebruikelijk dat kippen scharrelen op strooisel. Althans, we noemen het strooisel tot het moment dat de kippen de stal verlaten. Dan heet het ineens mest. Kippen lopen rond over en door hun eigen mest en veroorzaken daarmee de uitstoot van fijnstof, ammoniak en ook geur.
'Het zou het eenvoudigst zijn om alle kippen op roosters te zetten, maar dat is een gepasseerd station. Dus we moeten op zoek naar alternatieve manieren om de ongewenste emissies aan te pakken.'

Voor fijnstof zijn er toch wel veelbelovende technieken om toe te passen in bestaande stallen?

'In 2017 begon het Praktijkcentrum Emissiereductie Veehouderij (PEV) met metingen op praktijkbedrijven om het effect van tien nieuwe technieken op de fijnstofuitstoot vast te stellen. Inmiddels zijn de voorlopige resultaten bekendgemaakt. Die laten zien dat er inderdaad betaalbare manieren zijn om fijnstof aan te pakken.

'De investeringen variëren van 0,10 euro tot 3,50 euro per dierplaats en de jaarlijkse kosten van een paar eurocent tot 0,50 euro per dierplaats. Technieken met hoge kosten leveren vaak ook hoge reducties op. Als je de kosten uitrekent per 10 procent geschatte reductie, zijn de kostenverschillen tussen de technieken veel kleiner.

'Houd wel in de gaten dat we hier praten over voorlopige cijfers. Bij de meeste technieken hebben we nog maar enkele metingen uitgevoerd. Pas als er een volledige set van metingen is, kunnen we definitief iets zeggen over de emissiereductie.'

Daarnaast pleit u voor de ontwikkeling van nieuwe stalsystemen.

'Wil je fijnstof, en dat geldt ook voor ammoniak, werkelijk bij de bron goed aanpakken, dan moet je toe naar nieuwe stalsystemen. Als je bijvoorbeeld hennen laat scharrelen in strooisel dat niet grotendeels uit mest bestaat, kun je veel winnen. Op de Dutch Poultry Expo in Hardenberg hebben we pluimveehouders een aantal materialen laten zien die mogelijk als substraat te gebruiken zijn in de ruimte waar hennen scharrelen en stofbaden.'

Zijn er al voorbeelden van stallen die duurzaamheid integraal aanpakken?

'Er zijn diverse goede initiatieven. Een voorbeeld in de vleessector is de Windstreekstal. Die heeft natuurlijke ventilatie en de energiebehoefte is gering door verwarming met broedkappen.

'In de legsector hebben we de innovatieve Rondeel- en Kipsterstallen. De laatste blaast geen fijnstof het milieu in. Praktijkervaringen met de eerste Kipsterstal leren dat aan de fijnstoffilters die het fijnstof tegenhouden, nogal wat nadelen kleven. Ze zijn lastig schoon te maken en het vraagt veel energie om de stallucht erdoorheen te blazen.'

Hoe is te voorkomen dat pluimveestallen minder prettige geuren verspreiden?

'Voor het voorkomen van geur zijn er nog maar weinig oplossingen voorhanden. In vergelijking met ammoniak en fijnstof is geur minder grijpbaar. Geur bestaat niet uit één stof. Over geur weten we nog lang niet alles. Welke stoffen veroorzaken bijvoorbeeld de typische geur van een vleeskuikenstal en van een legkippenstal? Meer onderzoek is nodig. We weten dat je met voersamenstelling en stalmanagement wel enige invloed op geur kunt uitoefenen, maar dat is beperkt.

'Een lastig punt bij vleeskuikens is dat geuroverlast zich pieksgewijs voordoet. Je zou de meeste geur weg kunnen vangen met een luchtwasser met een capaciteit van 40 procent van de maximale ventilatie. Maar dat helpt niet op momenten met de meeste overlast: in de zomer met mooi weer als iedereen buiten zit. Juist dan moet je maximaal ventileren en stop je geur niet met je luchtwasser.'