Weg voor teff ligt open door intrekken patent

Achtergrond Akkerbouw Jorg Tönjes 03 apr 2019 om 06:45uur

Het patent op teff is definitief van tafel, wat de weg vrijmaakt voor teelt en verwerking. Glutenvrije producten, gezondheid en sportvoedsel zijn de markten voor het minigraan.

Weg+voor+teff+ligt+open+door+intrekken+patent

Hoge verwachtingen bestonden er bij telers over de mogelijkheden van een in Nederland tot dan toe onbekend gewas. Aan het begin van deze eeuw wonnen Hans Turkensteen en Jans Roosjen de interesse van de telers met hun verhaal over teff. Zo groeide het areaal in 2006 en 2007 tot honderden hectares. De markt voor sportvoeding leek te lonken.

Het viel allemaal vies tegen. Toen betalingen veel lager uitvielen en de markt niet massaal viel voor het gewas, haakten de meeste telers af. Er was voor tonnen geïnvesteerd in de keten van teff. Telers hadden bijgedragen en subsidies waren gebruikt voor onderzoek naar teelt en verwerking.

Patenteren

Het opvallendste dat het bedrijf van Turkensteen en Roosjen deed, was het patenteren van teff met een goede bakkwaliteit. Het graan was alleen maar geselecteerd en niet veredeld en het valgetal waarbinnen de teff met patent moest vallen, was zo breed dat eigenlijk praktisch alle teff op de wereld eronder viel.

Dat drie tot vijf dagen droogte nodig is bij de oogst, is een risico

Ruud van Klaveren, verkoopmanager Millets Place

Vanuit Nederland, maar ook uit Canada en Noorwegen kwam protest: 'Biopiraterij'. Het leek er sterk op dat de Drentse patenthouders teff voor zichzelf kaapten, terwijl het gewas al vijfduizend jaar Ethiopisch nationaal voedsel was.

Octrooibureau

Een kleine twee jaar geleden verwees het octrooibureau het patent van Soil & Crop Improvement naar de prullenbak. Voor Nederland betekende dat dat de teelt en verwerking weer vrij waren. Toch bleven de octrooihouders claimen dat zij het recht op verwerking hadden.

Daar maakte de rechter een eind aan door ook juridisch de claim ongegrond te verklaren. Nu het octrooi definitief van tafel is, durven verwerkers de productie weer op te pakken.

Geen commentaar

Terugkijken met Turkensteen op de loop van de 'teffoorlog' gaat niet. Hij wil 'geen enkel commentaar op de situatie geven'. In de ogen van de Nederlandse teffpionier was er geen kwade opzet en is er veel foute berichtgeving geweest. Aan de zijde van de tegenpartijen is er opluchting dat het patent niet houdbaar is.

Ruud van Klaveren is verkoopmanager voor Millets Place. Hij zegt dat het gemakkelijker wordt voor zijn bedrijf om teffproducten te maken en te verkopen. Bemoeienissen van het oude Soil & Crop Improvement of de nieuwe bv's van Turkensteen en Roosjen zijn gestopt, waardoor bedrijven verwerking en verkoop van bakproducten met teff weer durven op te pakken.

Duidelijkheid

'De octrooiraad verklaarde het patent al eerder nietig en nu is er in juridische zin ook duidelijkheid.'

Van Klaveren verwacht niet dat de teelt van teff in Nederland weer naar de omvang van eerder zal groeien. De 600 of 800 hectare van die jaren is niet zomaar haalbaar.

Korrelverlies en schimmel

Dat heeft te maken met de teelt. Het gewas moet in de nazomer worden gemaaid en voor het dorsen enkele dagen in het zwad drogen. De drie tot vijf dagen die het dan droog moet blijven, zijn een risico voor de oogst en de kwaliteit van het product. Korrelverlies en schimmelgroei dreigen.

'Het is in Nederland te riskant. Daarom telen wij onze teffvarianten over de hele wereld. Zolang Nederlandse telers het zelf willen, willen wij het product bij hen afnemen. Het heeft de afgelopen jaren een kleine, gelijkmatige oogst opgeleverd.'

Muziek

Van Klaveren is blij dat het getouwtrek voorbij is. 'Er zit weer muziek in teff. We kunnen het hebben over de positieve kanten van het gewas. Ik denk dat het het gezondste graan ter wereld is. De topsporters op Papendal eten het. Het is geschikt voor duursporters en voor sprinters en het bevat veel calcium en ijzer.'

Wat betreft de muziek in de teelt zijn alleen de bedrijven van Koopman in De Krim en Dijksterhuis in Hijken de volhouders. Volgens Feije Dijksterhuis hebben zij de passie voor de teelt behouden.

Bekendheid

De familie Dijksterhuis werkt daarbij aan de bekendheid van teff in Nederland. Ze geeft informatie via haar internetpagina Teffvolkoren.nl, nieuwsbrieven en is actief op markten en in de eigen winkel. Angéla Dijksterhuis publiceerde samen met voedingscoach Inge Out-Hoiting het eerste teffkookboek. 'Ze willen laten zien dat eten maken met teff eenvoudig kan', zegt Feije Dijksterhuis.

'Ik ben bezig met nieuwe verkoopadressen voor teff', vertelt de Drentse akkerbouwer. 'Nu het patent op het gewas definitief is verworpen, ontstaan er mogelijkheden om met kant-en-klare producten de markt op te gaan. Het octrooi legde in feite een complete claim op bakken met alle teff. Dat is gelukkig voorbij.'

Opkomst en ondergang van teff in Nederland

Hans Turkensteen en Jans Roosjen begonnen in 2002 met de teffteelt in Nederland. Ze bouwden een beschermd businessmodel. Het aantal telers groeide naar meer dan negentig. De telers kochten aandelen. Daarnaast gebruikten de oprichters subsidies. Ze onderzochten de teelt en selecteerden variëteiten. Het bedrijf ging failliet. Het octrooi op naam van Roosjen betrof het valgetal, in de maalindustrie een maat voor de bakwaardigheid. Probleem van het octrooi was dat er geen vernieuwend element in zat en dat bovendien praktisch alle teff op de wereld eronder viel. Daardoor sneuvelde het. Teff is altijd volkoren. De piepkleine korreltjes moeten geheel worden verwerkt. Producten met teff laten de energie traag vrijkomen. Anders dan bij tarwe schiet de bloedsuikerspiegel niet omhoog. Dat maakt producten van teff ook geschikt als voedsel voor mensen met diabetes.