Risico op harde brexit nog niet afgewend

De Britse regering gaat volgende week nog éénmaal proberen steun van het Lagerhuis te krijgen voor terugtrekkingsakkoord met de EU. Dat moet vóór de Europese Raad op 21 maart. Dan moeten 27 Europese regeringsleiders zich buigen over het Britse verzoek om uitstel van de brexit. Daarvoor is unanimiteit noodzakelijk.

Er is voldoende Britse politieke steun voor uitstel van de brexit, zo bleek donderdagavond in het Lagerhuis. Er zijn feitelijk twee mogelijkheden: een kort uitstel (bijvoorbeeld tot 30 juni) of een veel langer uitstel. Theresa May wil een kort uitstel, want zo houdt ze druk op de ketel. Van Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad van regeringsleiders, mag het gerust een jaar duren.

Een motie om de Britse regering feitelijk aan de kant te schuiven en het Lagerhuis zelf een oplossing te laten zoeken, haalde het donderdagavond net niet: 312 tegen 314. Je zou daarom kunnen zeggen dat Theresa May nu nog één kans krijgt. Maar waarom wordt een voorstel dat de eerste keer met 230 en daarna met 149 stemmen verschil weggestemd werd, volgende week wel aanvaart? May gokt er op dat de brexiteers, zoals de Noord-Ierse DUP, hun knopen zullen tellen en de brexit over de finish willen krijgen. Haar argument: een lang uitstel zet de hele brexit op de helling. De status van de Noord-Ierse grens (de 'backstop') is van later zorg.

Wat wil de EU in ruil voor uitstel?

De kans op een no-deal Brexit, dus scheiden zonder enige afspraak, bestaat nog steeds. Geen van de Europese regeringsleiders zal daarvoor verantwoordelijk willen zijn en dus mag je verwachten dat de Europese Raad op 21 maart zal instemmen met een uitstel, maar er wel iets voor terug willen. Er is door de EU-onderhandelaars steeds gezegd dat uitstel alleen mogelijk is, als er een goede reden voor gegeven wordt. Voorbeelden:

- Het VK heeft een nieuw standpunt en wil nu een zachtere brexit, bijvoorbeeld: het VK blijft in de douane-unie en de interne markt van de EU. Dit is bijvoorbeeld de inzet van Labour, maar die partij is intern net zo verdeeld als de Conservatieven.
- Er komt een tweede referendum. Maar hiervoor bestaat in het Lagerhuis geen meerderheid. Wonderlijk: een motie voor een 'people's vote' werd gisteravond door de people's vote beweging niet gesteund omdat Labour er nog niet klaar voor is.
- Er komen verkiezingen. De positie van Theresa May is zo wankel, met ministers die tegen moties van hun eigen regering stemmen, dat die kans reëel is.

Houd in het achterhoofd dat de regeringsleiders steeds verschillende doelgroepen moeten bedienen in hun communicatie. Met verkiezingen in het achterhoofd praat je thuis anders dan wanneer je in Brussel bent en er praktische 'realpolitik' bedreven moet worden.

Europese verkiezingen

Concreet puntje: de Europese verkiezingen die van 23-26 mei plaatsvinden. Moet het VK bij een langer uitstel van de brexit die verkiezingen ook organiseren, of kan er een tijdelijke oplossing bedacht worden? Toen Kroatië op 1 juli 2013 lid werd van de EU, werden de Europese verkiezingen in daar land op een afwijkend moment gehouden. Dus er is een precedent.

En: als het VK in deze situatie toch Europese verkiezingen zou moeten organiseren, wordt het vertrouwen van mensen in de politiek daar beter van, drie jaar na het Britse referendum? Klein detail: Nederland zou geen 29 zetels krijgen zoals nu de bedoeling is, maar 26.

Aanstaande donderdagavond, een week vóór de geplande brexit, weten we waarschijnlijk hoeveel uitstel de EU wil geven en wat de EU ervoor terug wil van het VK. Dat zou kunnen betekenen: weer een week met chaotische stemmingen in het Britse Lagerhuis….

Advies aan ondernemers

De kans is nu groot dat brexit niet op 29 maart middernacht plaatsvindt maar pas later. Hoeveel later, weten we hopelijk over een week.

Er is nog steeds een afbreukrisico, bijvoorbeeld als er op 21 maart onenigheid ontstaat in de Europese Raad. Brussel moet unaniem akkoord gaan met uitstel. Eén regeringsleider, ik noem maar geen namen, kan op het laatste moment dwars gaan liggen op het moment dat het Chefsache wordt en de adviseurs de deur uit zijn.

Ondernemers kunnen dus nog niet opgelucht ademhalen. Bovendien hoeven jouw voorbereidingen geen weggegooid geld te zijn als de brexit bijvoorbeeld op 30 juni of volgend jaar pas een feit is. Je hebt waarschijnlijk wat meer tijd.

Het advies blijft dus: niet achteroverleunen, volg het dagelijkse nieuws en houdt goed contact met jouw ketenpartners hier en in het VK.

Klaas Johan Osinga, LTO Internationaal