Fruittelers testen reststromenijzer als mest

Het is een toeristische trekpleister in het voorjaar: de bloeiende fruitbomen in de Betuwe en de Bommelerwaard. Toch hebben fruittelers het niet altijd even gemakkelijk, want de bomen staan soms in een door de provincie afgegrensd grondwaterbeschermingsgebied.

Om het water schoon te houden, mogen de betreffende telers bepaalde gewasbeschermingsmiddelen, met name fungiciden en herbiciden, niet gebruiken. Dat leidt tot een verhoogde kans op resistentie voor ziekten en plagen. Dat maakt het voor fruittelers moeilijker om effectief en duurzaam te telen, wat soms irritatie bij hen veroorzaakt.

Samenwerking

Waterbedrijf Vitens zoekt naar mogelijkheden om die ergernis weg te nemen en door samenwerking tot een concurrerend en duurzaam teeltsysteem te komen. Een ijzerbevattende reststroom die het ijzer afvoert en tegen betaling laat verwerken, leek kansen te bieden.

Vitens en provincie Gelderland zijn in 2017 samen met de Centrale Adviesdienst Fruitteelt (CAF), adviesbureau Fruitconsult en adviesbureau Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) een onderzoek gestart naar de bruikbaarheid van dit ijzer als natuurlijke meststof.

Circulaire economie

'Fruittelers gebruiken vaak chemische ijzerproducten', zegt Alexander Laarman, Business Development Manager bij Vitens. 'Onze reststroom bevat een natuurlijke variant, die we graag in willen zetten als duurzaam alternatief. We geven de stof daarmee als het ware terug aan de bodem en dragen op die manier bij aan de circulaire economie.'

De CAF had in eerste instantie twijfels bij de bruikbaarheid van het ijzer uit de reststromen. 'De chemische varianten zijn gechelateerd, wat ervoor zorgt dat de wortels het op kunnen nemen', zegt Joris Wisse, teeltspecialist grootfruit bij CAF. 'Bij het ijzer uit de reststroom was dat niet het geval en daarom verwachtten wij niets van de proeven die Vitens wilde doen.'

Succesvol

De eerste proef bleek succesvol te zijn, wat Wisse toeschrijft aan fulvinezuur, een natuurlijke humuscomponent die ook in de reststroom zit. Dit neemt kennelijk de eigenschappen van het chelaat over. Hoe dit precies werkt, ligt op dit moment bij Wageningen University & Research.

De onderzoekers hebben de proeven in 2016 en 2017 op kleine schaal herhaald. De conclusie was dat het ijzer uit de reststroom kan werken als meststof, zij het dat het minder effectief is dan synthetische varianten.

Duurzame alternatieven

Adviseur Eric Hees van CLM was drie jaar geleden al samen met fruittelers uit drie grondwaterbeschermingsgebieden begonnen met het zoeken naar duurzame alternatieven voor gewasbeschermingsmiddelen. Het gaat dan over mechanische onkruidbestrijding, het gebruik van netten tegen schadelijke insecten en biologische gewasbescherming tegen schimmels.

Op verzoek van Vitens heeft Hees het ijzerreststroomexperiment gecoördineerd dat in 2018 op wat grotere schaal in de praktijk is uitgevoerd. De resultaten daarvan zijn nog niet bekend.

Meedoen aan vervolg

Perenteler Evert-Jan Wiggelo uit Hemmen heeft vorig jaar meegewerkt aan de proef. 'Aan zulke initiatieven werk ik graag mee. En meedenken met Vitens is altijd goed. Mijn peren liggen nu nog in de cel en de CAF gaat over een maand kijken wat het experiment heeft opgeleverd. Daar valt nu nog niets over te zeggen. Maar dit jaar doe ik zeker mee met het vervolg.'

Volgens Aryan van Toorn, coördinator bij de CAF, maakt het toevoegen van sporenelementen als ijzer vaak maar een paar honderdste verschil. 'Je krijgt niet opeens twee keer zoveel appels en ze worden ook niet twee keer zo groot.'

Werkbaar

De kringloopgedachte achter het gebruik van reststromen spreekt Van den Toorn wel aan. Hij verwacht dat deze in gebieden met een zwaar ijzertekort in de bodem in combinatie met synthetische meststof werkbaar kunnen zijn.

Aan het gebruik van de reststroom zit wel een aantal haken en ogen. Normaal gesproken krijgen telers de ijzerhoudende mest, die ook voor de biologische teelt is toegestaan, als poeder aangeleverd dat ze zelf op kunnen lossen.

Vloeibare vorm

Vitens levert het ijzer in vloeibare vorm, waardoor het zwaarder is en logistiek lastiger te verwerken. Ook is de vraag of de oplossing intact blijft en wat het effect is op de verwerkingsapparatuur voor het op het land brengen van de middelen. 'We weten bijvoorbeeld niet of spuitmondjes verstopt zullen raken', zegt Van Toorn.

Hoe dan ook vinden alle betrokkenen de stappen richting samenwerking positief. Hees zou het mooi vinden als Vitens de reststroom gratis of met korting ter beschikking stelt van de fruittelers in 'hun' grondwaterbeschermingsgebieden. Dat is nog niet het geval, maar Vitens is zich aan het beraden op andere mogelijkheden om iets terug te doen voor de fruittelers.