Risico’s fritesmarkt komen vooral voor rekening teler

De risico's in de aardappelketen moeten eerlijker worden verdeeld, vindt Dirk van de Water, directeur van handelsbedrijf Q-Potato. ‘Bij vaste prijscontracten is de teler verantwoordelijk voor het volume waarvoor de vaste prijs is afgesproken. Hij moet bij weersextremen zijn best doen om dat volume te leveren en profiteert vervolgens niet van een eventueel gunstig prijseffect op de vrije markt.’

Er is behoefte aan andere afzetvormen en meer afzetmogelijkheden voor fritesaardappelen, concludeert Van de Water. Hij was gisteren in Dronten tijdens de Themadag Aardappelen van Landbouwbeurs Noord en Centraal Nederland (LNCN) één van de forumleden die discussieerde over het wel of niet afsluiten van contracten met de fritesindustrie.

Volgens Van de Water is het principe van een goede afzetstrategie voor een teler eenvoudigweg dat hij genoeg verdient om verder te kunnen met zijn bedrijf. Aardappelteler Ariaan Straver is het wel eens met deze conclusie. ‘We hebben behoefte aan een afzetsysteem waarbij we ons als telers voldoende kunnen indekken voor teeltseizoenen zoals 2018. Opnieuw alleen maar tekenen voor een vast contract, ook al levert dat 1,5 cent per kilo meer op, brengt ons dan niet verder.’

Drie afzetblokken

Straver heeft samen met zijn ouders en broer een groot akkerbouwbedrijf in het Noord-Brabantse Almkerk. Zij hebben een bouwplan met 150 hectare voornamelijk fritesaardappelen. Straver legt uit dat de afzet van de aardappelen verdeeld is in drie gelijkwaardige blokken.

‘Een derde van onze aardappelen verkopen we via een vaste prijs aan meerdere fabrikanten. Daarnaast delen we mee in afzetpools op basis van klikcontracten en dagprijzen. De rest van onze aardappelen is bestemd voor de vrije handel, dus daarvan is vooraf de afnemer niet bekend’, vertelt de akkerbouwer.

Erik Arts, bedrijfsadviseur van accountantskantoor Countus, laat aan de hand van klantgegevens zien dat aardappeltelers sterk wisselend presteren op de vrije markt. In de periode van 2013 tot en met 2017 is op levering in april een gemiddelde prijs gerealiseerd van 13,50 euro per 100 kilo, met een variatie van globaal 11 tot 19 euro.

‘Telers die lang kunnen bewaren, een betere kwaliteit leveren of steeds op het juiste moment hun aardappelen weten te verkopen, scoren het best’, weet Arts. Over de betreffende periode berekende de bedrijfsadviseur een gemiddelde contractprijs van ongeveer 13,30 euro. Dit komt overeen met de gemiddelde poolprijzen die ook in deze vijf jaar zijn uitbetaald.

Eigen verantwoording

Namens de fritesindustrie benadrukt hoofdinkoper Walter van Stee van Farm Frites nog maar eens dat het afsluiten van een contract ieders eigen verantwoording is. ‘Als inkoper moet ik ervoor zorgen dat er wekelijks bij onze fabrieken 20.000 ton aardappelen beschikbaar is voor verwerking. Dat volume willen we graag op de markt indekken met een bijbehorende logistieke planning en ook een inkoopprijs die we daarvoor denken te moeten betalen.’

Van Stee wijst erop dat Farm Frites zeker open staat voor andere afzetstrategieën. ‘Telers kunnen via ons ook handelen op de termijnmarkt of kiezen voor een contract met deels vaste prijzen en deels prijzen die variëren op basis van de actuele markt. Verder bieden we ook meerjarige contracten. Daarmee kunnen aardappeltelers voor een langere periode profiteren van de goede contractprijzen van dit moment.’

Van de Water zegt te begrijpen dat de fritesfabrikanten een voorkeur hebben voor vaste afspraken over te leveren volumes. ‘De industrie pokert niet en telers zijn vooral zelf verantwoordelijk voor het incasseren van hun toegevoegde waarde in de markt.’

Zijn advies is kiezen voor een afzetstrategie met een bodemprijs van ongeveer 10 euro per 100 kilo en de rest laten afhangen van de marktsituatie van dat moment. Telers die zoeken naar andere afzetmogelijkheden kunnen volgens hem uitstekend terecht op de termijnmarkt.

Rasoptimisten

Countus vergeleek in studiegroepverband een aantal afzetstrategieën voor vrije aardappelen. Daarin waren de verschillen niet erg groot. Arts legt uit dat met deels verkoop in het groeiseizoen en deels na de oogst meestal wel voldoende zekerheid is ingebouwd.

‘Het probleem is dat aardappeltelers meestal rasoptimisten zijn’, stelt Arts. ‘Ze hopen altijd op betere prijzen en vaak komt dat niet uit. Op tijd schakelen is ook nodig om succes te hebben op de markt. Op dit moment bijvoorbeeld staat de termijnmarkt voor oogst 2019 op 16,50 euro. Met droog weer in het vooruitzicht zullen Duitse aardappeltelers in de vroege gebieden volgende week massaal gaan poten. Wellicht is het nu dus wel een ideaal schakelmoment?'