Bouwplan is goed wapen tegen chitwoodi

Achtergrond Akkerbouw Jorg Tönjes 11 feb 2019 om 10:00uur

Teeltmaatregelen en een verandering van bouwplan dragen zeker bij aan de uitbannen van de quarantaineaaltjes Meloidogyne chitwoodi en fallax. Sebastiaan ten Napel van adviesbedrijf BodAcom signaleert een toename van het probleem en adviseert over een gerichte aanpak.

Het heeft wel degelijk zin om wortelknobbelaaltjes aan te pakken met een goede teeltstrategie. Gebruikmakend van kennis over waardplanten en vooral niet-waardplanten, kan de teler heel veel doen. Volgens Ten Napel is het bouwplan zeer belangrijk in de aanpak.

BodAcom staat voor Bodem Advies Compleet. Het is het adviesbedrijf voor aaltjesbestrijding dat onder het laboratorium van Nemacontrol valt. Ten Napel sprak tijdens de themadag over pootaardappelen in Emmeloord. 'Maatregelen in de gewasvolgorde, gras, graan en bolgewassen in het bouwplan, granulaten, zwarte braak, grondontsmetting of inundatie en laat zaaien en korte teelten dragen bij aan de bestrijding van de aaltjes.'

Hapla, fallax en chitwoodi het schadelijkst

Van de Meloidogyne-soorten zijn hapla, fallax en chitwoodi de economisch meest schadelijke. Ze kunnen zich vlot vermeerderen en hebben veel waardplanten. Vaak komen binnen de soorten meerdere typen ziekteveroorzakers voor, waardoor de bestrijding lastiger kan zijn, stelt ten Napel.

Bij aaltjes in de knol is de besmetting van een perceel vaak hoog

Chitwoodi en fallax gedijen beide goed op lichte gronden. De snelle toename van het aantal gevallen is een punt van zorg voor de pootgoedsector (zie kader). Tegenvaller voor de boeren is de constatering dat de aaltjespopulatie in de winter beter lijkt te overleven dan gehoopt. Ten Napel: 'De wintersterfte van chitwoodi lijkt lager dan we hoopten en er is zelfs een toename van de soort te zien in tarwepercelen.'

Onderzoek van knollen

Een onderzoek van grondmonsters of knollen kan duidelijk maken dat er een probleem is. Vindt een lab aaltjes in de knol, dan is er volgens Ten Napel meestal een serieus probleem. 'De besmetting is dan vaak hoog op een perceel.'

Hij raadt een gedegen onderzoek aan van de bodem. Dat kan het beste op een moment dat de pakkans van het aaltje groot is. Dat is na een waardplant en in een periode van het jaar dat de aaltjes hoog in de bouwvoor voorkomen.

• Lees ook: Sector zoekt alternatief voor chitwoodicirkel

Nieuw bouwplan

Het stappenplan dat Ten Napel volgt, loopt van het onderzoeken van de monsters, via het inventariseren van de percelen op het bedrijf en het gebruikte bouwplan, naar een nieuw bouwplan. Tijdens het uitvoeren van het nieuwe bouwplan volgt de teler de ontwikkeling van de aaltjes op momenten met de grootste pakkans. De bemonstering op wortelknobbelaaltjes kan gelijk met de AM-bemonstering gebeuren.

BodAcom kan tijdens de begeleiding van telers die hun aaltjesprobleem willen aanpakken de vinger leggen op de gevoelige punten in het bedrijf. Als de grond ideaal is voor de aaltjes en de gewassen veel vermeerdering toelaten, zal een adviseur aansturen op veranderingen in dat bouwplan. Een plan met een op drie aardappelen zal beter tegen aaltjes bestand zijn door een bolgewas als lelie erbij te nemen.

Bladrammenas

Een resistente bladrammenas kan een andere waardevolle toevoeging zijn, volgens Ten Napel. 'Doel is de beste uitgangspositie voor de start van de aardappelteelt. In het bouwplan moet je altijd rekening houden met de nateelt. Je werkt naar het gevoeligste gewas toe.'

Ten Napel raadt aan om op de besmette plekken binnen percelen gerichte maatregelen toe te passen en het liefst geen aardappelen te telen, laat staan pootgoed. Hij vindt de resistente bladrammenas de beste van de groenbemesters. Vlas is ook geschikt en Engels raaigras past beter in het schema dan Italiaans, hoewel de rammenas echt werkt.

Lelies

Lelie kan een goede maatregel zijn in het bouwplan. Ten Napel raadt dan aan om voor de afbraak van Pratylenchus penetrans, voorafgaand aan de lelies, Japanse haver te zaaien. Er zijn meer aaltjes om rekening mee te houden en zo werkt de teler naar de gevoeligste teelt toe.

Stamslabonen blijken bij een lichte besmetting met chitwoodi al goed effect te hebben. Ook andere groentegewassen en bollen kunnen tot de mogelijkheden behoren. Iedere teler zal de legpuzzel opnieuw leggen met de gewassen die passen in het gebied.

Inundatie

Inundatie blijkt een goede dodende werking te hebben op aaltjes. Of de aaltjes daadwerkelijk zijn verdwenen, kan pas na de teelt met een gevoelig gewas met redelijke zekerheid worden gezegd.

Een grond in topconditie draagt bij aan een tragere vermeerdering van aaltjes en gewasschade is geringer. Enkel daarop inzetten is volgens Ten Napel niet verstandig. 'Werk aan de goede organische stof én pak de aaltjes gericht aan met het stappenplan.'

Groei aantal cirkels en besmettingen met chitwoodi

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit trekt een cirkel van een kilometer rond percelen waar aaltjes van de soort Meloidogyne chitwoodi gevonden zijn. Binnen deze cirkels zijn pootgoedtelers verplicht om te monsteren op de quarantaineaaltjes. Dat gebeurt pas na de oogst, dus legt het volgens voorzitter Peter Berghuis van de LTO-werkgroep Pootaardappelen veel spanning op de betrokken ondernemers. Zij weten immers pas of hun pootgoed in orde is, nadat ze de complete teelt hebben afgerond en alle kosten hebben gemaakt. De afgelopen jaren steeg het aantal cirkels sterk. In vier jaar tijd nam het aantal percelen pootgoed binnen de cirkels toe van 1.100 tot ruim 2.400 in 2018. Het aantal hectares dat door Nemacontrol onderzocht werd was in 2017 in totaal 1.350 en in 2018 was dit 1.550. In 2017 was 83 hectare besmet met Meloidogyne chitwoodi of Meloidogyne fallax, in 2018 was dit gegroeid naar 119 hectare.