Bij de helft van alle meetpunten van de waterschappen, waar de kwaliteit van het oppervlaktewater wordt bewaakt, worden nog overschrijdingen van de normen voor gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten gemeten. Als je het zo bekijkt, is er nog werk aan de winkel om daar verandering in te brengen, ook voor de land- en tuinbouw.

Ondanks dat de situatie in de afgelopen decennia flink is verbeterd, blijven de waterschappen de agrarische sector daarom aanspreken op zijn verantwoordelijkheid.

Langzame verbeteringen

Daar is een goede reden voor, vindt Marianne Mul, beleidsadviseur Waterbeleid van de Unie van Waterschappen. 'We komen van ver en de verbeteringen gaan langzaam. Maar zo slecht als het in de jaren zestig was met de waterkwaliteit, is het al lang niet meer. Het is een kwestie van lange adem. Omdat de land- en tuinbouw een groot oppervlak beheert, blijft zij daarin een belangrijke speler.'

Mul voegt daar gelijk aan toe dat verbetering van de waterkwaliteit echt niet een zaak van alleen de agrarische sector is. 'Waterkwaliteit is voor iedereen belangrijk en daarmee ook ieders verantwoordelijkheid. Het is de reden dat twee jaar terug de Delta-aanpak Waterkwaliteit in het leven is geroepen.'

Dat platform is gecreëerd om met alle betrokken partijen op te trekken. Dan gaat het niet alleen om nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen. 'We kijken ook naar wat er regionaal aan de hand is. Welke probleemstoffen duiken waar op en wat zijn de bronnen van bepaalde verontreinigingen.' Mul noemt stoffen als microplastics en medicijnresten, maar ook de uitspoeling van rubbergranulaat op sportparken.

Roer gaat om

Na decennia van meer wetgeving gaat het roer de laatste jaren om, stelt Mul vast. 'Het gaat steeds meer om bewustwording en stimulering. Het is mooi als we agrariërs zo kunnen stimuleren en aanzetten tot het nemen van maatregelen.'

Toch blijven aanvullende regelgeving en maatregelen in haar ogen nodig, al was het maar als stok achter de deur. 'Daarbij komt: wetgeving kan voorkomen dat bijvoorbeeld bepaalde gewasbeschermingsmiddelen hun toelating verliezen. En het biedt ook een gelijk speelveld, zoals bij de emissienormen en de zuiveringsplicht voor de glastuinbouw.'

Minder effectief

LTO-portefeuillehouder Omgeving Jakob Bartelds is het daar niet helemaal mee eens. 'Generieke maatregelen hebben ons in het verleden veel gebracht, maar ze zijn steeds minder effectief. Dat bevestigt onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving.'

Bartelds ziet wetgeving echt als laatste redmiddel. 'Met samenwerking bereik je meer. Je hoeft echt niet altijd voor de laatste procent te gaan, 99 procent is ook goed.'

Verder kijken

De LTO-bestuurder vindt het terecht dat de waterschappen kritisch blijven op de verbeteringen die nog mogelijk zijn in waterkwaliteit. Maar ze moeten dan ook verder kijken dan de land- en tuinbouw. 'Dat geldt voor gemeentelijke riooloverstorten en ook de rioolwaterzuiveringsinstallaties van de waterschappen. Als het waterschap zelf niets doet, is de boer of tuinder niet meer gemotiveerd om zich in te spannen.'

Overijssels gedeputeerde Bert Boerman raadt aan de oplossingen te zoeken via samenwerking in de regio. 'Er is nog veel mogelijk in de kwaliteitsverbetering van het oppervlaktewater, al is het in zo'n droog jaar als 2018 best lastig. Belangrijk is het dan niet naar elkaar te vingerwijzen, maar aan te pakken.'

Samenwerking

Heemraad Ingrid ter Woorst van Hoogheemraadschap van Delfland onderschrijft het belang van samenwerking naast meer regelgeving.

'Voor de glastuinbouw gaan wij uit van het gezamenlijk belang bij schoon water. Hoe schoner dat is, hoe minder druk op het toelatingsbeleid voor gewasbeschermingsmiddelen. Daarbij komt dat verbieden in onze ogen geen oplossing is. Tuinders zoeken dan andere oplossingen die misschien wel schadelijker uitpakken. En we kunnen al die honderden bedrijven niet continu in de gaten houden.'

Cultuuromslag

Volgens Ter Woorst vergt de aanpak van samen optrekken een cultuuromslag. 'Onze handhavers zijn steeds meer adviseurs geworden, tuinders worden waterbewuster. Zij hebben zo de emissie van stikstof in vijf jaar tijd weten te halveren.'

Hieronder ziet u enkele kandidaten voor het waterschapsbestuur die een link hebben met de agrarische sector. Klik op de naam om direct naar het artikel te scrollen.

Zuid-Nederland

• Akkerbouwer Luc Mangnus (Groot Hontenisse) uit Vogelwaarde, Zeeland

Midden-Nederland

• Oud-radijsteler Piet Zwinkels (CDA) uit Monster, Zuid-Holland
• Akkerbouwer Frank van Oorschot (VVD) uit Achthuizen, Zuid-Holland
• Jongveeopfokker Gerrit Vossers (Algemene Waterschapspartij) uit Silvolde, Gelderland

Noord-Nederland

• Oud-akkerbouwer en wethouder Andries Poppe (ChristenUnie/SGP) uit Nagele, Flevoland
• Projectuitvoerder landelijk gebied Arja Doornbos (Algemene Waterschapspartij) uit Meppel, Drenthe
• Akkerbouwer Hilbrand Sinnema (CDA) uit Sellingen, Groningen

Akkerbouwer Luc Mangnus (Groot Hontenisse) uit Vogelwaarde, Zeeland:

‘Zoetwater is niet vanzelfsprekend’

Akkerbouwer Luc Mangnus uit Vogelwaarde loopt al lange tijd mee als bestuurder van Waterschap Scheldestromen. Jaren waarin hard is gewerkt aan het klimaatbestendig maken van het Zeeuwse watersysteem.

‘In Zeeland is niet alleen de waterkwaliteit van belang, maar ook de waterkwantiteit’, benadrukt Mangnus. ‘Zoetwater is in onze provincie geen vanzelfsprekendheid. We moeten zowel de zoetwatervoorziening vergroten als zorgen voor voldoende waterberging. Het watersysteem moet zo solide zijn dat de gevolgen van extreem natte of droge perioden minder hard aankomen.’

Volgens Mangnus heeft het waterschap al veel bereikt. ‘De waterkwaliteit is sterk verbeterd. Toch hebben we de ecologische doelstellingen nog niet gehaald. We hebben te maken met brakke omstandigheden en die zijn niet gemakkelijk. Om de doelstellingen alsnog te halen, onderzoeken we wat haalbaar is onder zoute omstandigheden.’

Intussen blijft het waterschap sturen op emissiebeperking. Zijn bijbaan als adviseur bij een gewasbeschermingsbedrijf ziet Mangnus niet als een tegenstrijdigheid. ‘Mijn ervaring als boer neem ik mee in het maken van beleid.’

Mangnus noemt Waterschap Scheldestromen landbouwminded. Ze denken mee met elkaar. ‘Een goede waterkwaliteit is voor iedereen essentieel.’

• Terug naar boven

Oud-radijsteler Piet Zwinkels (CDA) uit Monster, Zuid-Holland:

‘Waterloket leidt tot betere resultaten’

Een waterloket in bijvoorbeeld het gemeentehuis leidt tot betere resultaten om de kwaliteit van het water te vergroten. Dat is de overtuiging van oud-radijsteler Piet Zwinkels uit Monster. Hij staat op de vierde plek voor het CDA van Hoogheemraadschap van Delfland.

Met een waterloket in het centrum van een stad of dorp in het werkgebied van Hoogheemraadschap van Delfland kan de verbinding tussen inwoners en het hoogheemraadschap snel verbeteren, verwacht Zwinkels.

‘Er is nu te weinig begrip voor wat het hoogheemraadschap doet. Toen ik met mijn broers een radijskwekerij in Monster had, zag ik vooral medewerkers van het schap als ze kwamen handhaven. Ze kwamen altijd als ik geen tijd had. Door mij verkiesbaar te stellen, wil ik opkomen voor alle inwoners, het bedrijfsleven en in het bijzonder de glastuinbouw.’

Zwinkels vindt het beter de glastuinbouw te motiveren om bij te dragen aan de waterkwaliteit dan om zaken op te leggen. ‘Het hoogheemraadschap dat optreedt als politieagent, werkt niet. De tuinbouw wil echt wel veranderen, als daar maar financiële ruimte voor is. Daarom is kostenbeheersing ook bij het waterschap een belangrijk punt. De heffingen moeten omlaag. Inwoners moeten het op kunnen brengen. Dat wordt nog weleens vergeten.’

• Terug naar boven

Akkerbouwer Frank van Oorschot (VVD) uit Achthuizen, Zuid-Holland:

‘Projecten moeten behapbaar blijven’

Waterschap Hollandse Delta heeft diverse projecten voor boeren en tuinders ontwikkeld om de kwaliteit van het water te verbeteren. Bij 35 akkerbouwers worden wasplaatsen aangelegd, maar ook de bloembollentelers werken volop aan kwaliteitsverbetering.

Tientallen bloembollentelers en akkerbouwers hebben de afgelopen jaren akkerranden aangelegd. De spuitvrije zones dragen bij aan verbetering van de waterkwaliteit, maar het is ook goed voor de boer-burgerverbinding, ervaart VVD-lijsttrekker, heemraad en akkerbouwer Frank van Oorschot uit Achthuizen.

‘Op ons bedrijf hebben we een kilometer aan bloemenranden aangelegd, zoveel mogelijk langs wegen. We krijgen veel positieve reacties.’

Van Oorschot vindt het belangrijk om boeren en tuinders te stimuleren om de waterkwaliteit te verbeteren in plaats van regels op te leggen. ‘De agrarische sector heeft nogal wat regels. Daar moeten niet nog meer regels bij komen. Ook moeten duurzaamheidsprojecten betaalbaar blijven, vindt de VVD.’

De VVD vraagt ook aandacht voor klimaatverandering, verzilting, het Kierbesluit en de zoetwatervoorziening. ‘Waterkwantiteit is voor ons erg belangrijk. Het was afgelopen zomer van wezenlijk belang dat agrariërs over zoetwater konden beschikken. Daarin zijn wij als waterschap geslaagd.’

• Terug naar boven

Jongveeopfokker Gerrit Vossers (AWP) uit Silvolde, Gelderland:

‘Niet roomser dan paus worden’

Waterschap Rijn en IJssel is met boeren goed op weg om de kwaliteit van het oppervlaktewater te vergroten, stelt jongveeopfokker Gerrit Vossers uit Silvolde. ‘Maar we moeten niet roomser worden dan de paus’, zegt de kandidaat voor de Algemene Waterschapspartij (AWP).

Waterschap Rijn en IJssel richt zich vooral op proeven om medicijnen uit water te halen. ‘Ons standpunt is scheiden bij de bron. Lozen op het riool en daarna zuiveren is niet de goede weg’, zegt Vossers die tweede op de kandidatenlijst van de AWP staat.

De land- en tuinbouwsector pakt de reductie goed op, merkt hij. ‘Door de reductie van antibiotica in de veehouderij zijn de medicijnresten in het water al behoorlijk gedaald. Mijn jongvee krijgt weinig antibiotica. Hooguit een prikje tegen het hoesten. Dat gaat om een flesje per jaar.’ Vossers werkt ook als zzp’er in de sector. Hij ziet dat akkerbouwers ook volop in beweging zijn. ‘Zij spuiten pleksgewijs via gps. Ze hebben daar volop in geïnvesteerd. Sommigen gaan verder dan de huidige regelgeving. Voor jonge akkerbouwers is vermindering van residuen normaal.’

Maar sector en waterschappen moeten niet roomser worden dan de paus, beklemtoont Vossers. ‘Tot hoe ver ga je? Als ik in de sloten kijk, zijn ze zo helder. Soms zit er geen vis of kikkerdril meer in. Alle voedsel is weg.’

• Terug naar boven

Oud-akkerbouwer en wethouder Andries Poppe (ChristenUnie/SGP) uit Nagele, Flevoland:

‘Te gemakkelijk naar boer gekeken’

Er wordt te gemakkelijk naar de landbouw gekeken als veroorzaker van vervuiling van het oppervlaktewater. Dat vindt Andries Poppe uit Nagele. De voormalig akkerbouwer en wethouder staat op plek 3 van de kandidatenlijst ChristenUnie/SGP van Waterschap Zuiderzeeland.

Poppe neemt zijn ervaring als wethouder mee als hij een zetel in het waterschapsbestuur krijgt. ‘Ik had de portefeuille water. Wij zaten geregeld met het waterschap om tafel, bijvoorbeeld over hoe je kunt voorkomen dat medicijnresten in het oppervlaktewater belanden.’

Waterschap Zuiderzeeland investeert enorm om allerlei stoffen eruit te zuiveren, ziet de ChristenUnie/SGP-kandidaat. ‘Een punt van zorg vind ik dat er steeds meer en moeilijker te verwijderen stoffen in het water zitten. Waterzuivering wordt moeilijker en duurder. Daarom is het belangrijk dat er aan de voorkant wordt nagedacht hoe we het water zo schoon mogelijk kunnen houden. Voorkomen is beter dan genezen.’

Poppe is nog een beetje betrokken bij het biologisch akkerbouwbedrijf in Nagele dat inmiddels wordt gerund door twee van zijn zoons. ‘Ik voel me nog altijd boer. Af en toe help ik mee om uien te sorteren of te verpakken. Bovendien mag ik graag met mijn jonge hond de drains in het land controleren. Dat is goed voor mijn conditie.’

• Terug naar boven

Projectuitvoerder landelijk gebied Arja Doornbos (AWP) uit Meppel, Drenthe:

‘Projecten te vrijblijvend voor sector’

Projecten voor een schoner oppervlaktewater zijn te vrijblijvend voor de land- en tuinbouwsector. Dat vindt Arja Doornbos, lijsttrekker van de Algemene Waterschapspartij (AWP) voor Waterschap Drents Overijsselse Delta.

Bij erfemissieprojecten worden vaak enkele pionierende boeren in de etalage gezet, stelt Doornbos. ‘Die zijn goed bezig. Twee derde van de ondernemers kan gewoon zijn gang gaan. De verduurzamings-ideeën zijn vaak oude wijn in nieuwe zakken. Het beklijft nauwelijks.’

Doornbos pleit voor borging en opschaling van maatregelen rond het tegengaan van afspoeling van nutriënten. ‘Het watersysteem is gebaat bij continuïteit. De best practices moeten de norm zijn.’

Om dit te bereiken, is het goed dat boeren en tuinders meer naar hun eigen bedrijf kijken, zeker vanuit de kringloopgedachte, beredeneert de AWP-lijsttrekker. ‘Het helpt niet als een adviseur je komt vertellen wat je wel en niet moet doen. Wanneer je anders naar je bedrijf gaat kijken, ga je zaken ook meer zien. Wanneer het kringloopdenken zich meer settelt, heb je als boer meer veerkracht en bestaansrecht.’

Maar je kunt het niet alleen de boer kwalijk nemen dat er nog te weinig gebeurt, benadrukt Doornbos. ‘De voer-, mest- en zuivelindustrie hebben een stevige vinger in de pap. Mensen moeten meer over hebben voor duurzame landbouw. Anders zitten de boeren klem.’

• Terug naar boven

Akkerbouwer Hilbrand Sinnema (CDA) uit Sellingen, Groningen:

‘Boer pakt emissiereductie goed op’

De Groningse en Drentse land- en tuinbouw is goed bezig met het terugdringen van emissies naar oppervlaktewater. Dat stelt Hilbrand Sinnema, CDA-lijsttrekker voor Waterschap Hunze en Aa’s en akkerbouwer in Sellingen.

Medewerkers van het waterschap hebben de laatste tijd melkveehouders, akkerbouwers en glastuinders bezocht voor een verbeteringstraject. Glastuinders doen mee aan het project ‘Duursaam Glashelder’, waarmee ze proberen normoverschrijdingen voor gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten in oppervlaktewater te verminderen.

‘Het terugdringen van emissies kan altijd beter, maar de agrarische sector pakt het meestal goed op. Spuit- en bemestingstechnieken zijn verbeterd. En in de veehouderij doen ze veel aan het verminderen van erfafspoeling. Natuurlijk spoelt er weleens wat af tijdens hevige buien, maar dat is logisch’, vindt de oud-LTO Noord-bestuurder.

Hunze en Aa’s handhaaft meer dan eerder, stelt de dagelijks bestuurder van het waterschap. ‘Daarmee kunnen we de kwaliteit nog meer verbeteren. Wat het waterschap naast handhaving doet, is voorlichting en advies geven over goed waterbeheer. ‘De stoffen die we tegenkomen, houden we allemaal bij. We moeten de Kaderrichtlijn Water halen. Ik verwacht dat we dat gaan doen, want we liggen op schema.’

• Terug naar boven