'Voer varkens vooral van eigen grond'

Half januari is er wel even tijd om te praten. Op het bedrijf van Jan, Mariet en zoon Rick Overesch en schoonzoon Rudy Horstman in Raalte is het dan relatief rustig. Vorige week hebben ze de laatste pompoenen uitgeleverd en op het land hoeven ze nog niet te zijn. 'Nou ja, er is nog steeds genoeg te doen. We hebben een lijst van vijf A4'tjes met klussen die we willen afwerken voor het voorjaar begint', zegt Horstman.

De ondernemers exploiteren een gemengd biologisch-dynamisch bedrijf. Er zijn 115 zeugen en elke zeug brengt jaarlijks zo'n 25 biggen groot. Daarnaast bewerken ze ongeveer 150 hectare grond in de wijde regio. Een groot deel daarvan is huurgrond. 'Dat we een tiental kilometers moeten rijden, vinden we niet zo'n probleem', zegt Rick Overesch. 'Voorwaarde is wel dat een perceel minimaal een hectare of 4 groot is.'

Graanteelt

Het grootste deel van het areaal benut Overesch voor de teelt van granen; op enkele tientallen hectares staan verschillende groentegewassen. Het overgrote deel van de graanoogst wordt voer voor de varkens en een klein deel gaat naar de plaatselijke bakker.

In combinatie met kuilgras voor de zeugen en afvalstromen die overblijven van de groenteteelt, voorzien de ondernemers zelf in ongeveer 60 procent van de voerbehoefte van de varkens. 'Ons streven is om dit percentage de komende jaren te verhogen', zegt Jan Overesch.

'Niet omdat biologische graanteelt financieel zo interessant is. Als je het puur cijfermatig benadert, is het voordeliger om al het varkensvoer aan te kopen. Maar dat is niet onze keuze. Wij willen boeren in harmonie met de natuur. Dat betekent onder meer het zoveel mogelijk sluiten van kringlopen. Met de strorijke mest van de varkens voeden we onze akkers.'

Niet meer ploegen voor het zaaien

Afgelopen najaar begonnen de ondernemers met iets nieuws. Het is de bedoeling om de akkers voorafgaand aan het zaaien niet meer te ploegen. Ze hebben geïnvesteerd in nieuwe machines die het mogelijk moeten maken dat de ploeg in de schuur blijft. Dat zijn onder meer een oppervlakkig werkende schoffelmachine en een nieuwe zaaimachine.

'In de loop der jaren zijn we tot de conclusie gekomen dat aan ploegen te veel nadelen kleven', zegt Jan. 'Je gooit met ploegen de bovenste laag van de bodem geheel door elkaar. Wormengaten gooi je dicht, de capillaire werking van de grond neemt af en de draagkracht verslechtert. Bovendien ontstaat er bij ploegen een ploegzool die de bovenste laag van de bodem afsluit van de bodemlaag daaronder.'

Spannende keuze

De ondernemers vinden het stoppen met ploegen spannend. Horstman: 'Het is afwachten hoe het loopt. Voorheen kon je in het voorjaar bij drie dagen mooi weer met de ploeg het land op en had je binnen een paar dagen het nieuwe gewas gezaaid. Nu hebben we meer tijd nodig.'

De nieuwe aanpak bestaat uit het klepelen van de groenbemester, in combinatie met het scheiden van plant en wortels met de schoffelmachine achterop de trekker. Daarna duurt het een paar weken voor er kan worden gezaaid. 'We hopen dat onze nieuwe aanpak het bodemleven stimuleert en dat daardoor de bodemvruchtbaarheid verbetert', zegt Horstman.

Rustige zeugen

De ondernemers hechten veel waarde aan dierenwelzijn. Diergezondheid is voor hen een belangrijk onderdeel hiervan. Sinds 1985 zijn er geen varkens meer aangevoerd. 'We selecteren op rustige zeugen met goede moedereigenschappen. We boeren graag op een manier die het varken goed aankan. Dat is prettiger voor het dier, maar ook voor de boer', vertelt Rick Overesch.

'Onze inzet is varkens gezond houden door ze weerstand op te laten bouwen. Bijvoorbeeld door mest uit de kraamhokken te verspreiden bij de dragende zeugen. Dit bevordert de aanmaak van antistoffen waarover jonge biggen na de geboorte via de biest kunnen beschikken.'

Overesch mest alle vleesbiggen zelf af. Het grootste deel daarvan leveren de ondernemers aan slachterij De Groene Weg. Een deel van de slachtvarkens gaat naar regionale slagers, de eigen boerderijwinkel en boerderijwinkels van collega's.

Communicatie noodzakelijk

Jan Overesch beschouwt communiceren met consumenten als noodzakelijk. 'Ook dat hoort bij het streven naar gesloten kringlopen. Boeren moeten heel open zijn over wat ze doen. Ook toen we nog geen boerderijwinkel hadden, stelden we onze stallen open voor bezoekers.'

Als het aan Jan Overesch ligt, verandert er in agrarisch Nederland veel. 'We moeten af van de verslaving aan chemie en kunstmest die er in de jaren zestig ingeslopen is. Wij kunnen laten zien hoe je kringlopen sluit, maar het is aan de consument om ervoor te zorgen dat er een echte omslag komt.'