Rattengif als allerlaatste redmiddel

Hoe kom ik van ratten af? Het is een vraag die menig agrariër zich ooit heeft gesteld. De oplossing is lang gezocht in het verspreiden van rattengif, officieel rodenticiden genoemd. Maar de tijden zijn veranderd. Chemische bestrijding is door de overheid grotendeels aan banden gelegd. Rodenticiden blijken voor roofvogels en huisdieren een grote bedreiging. De oplossing voor het probleem is nu vooral gericht op preventie.

Het Bureau Plaagdierpreventie is gespecialiseerd in de aanpak of het voorkomen van een rattenplaag. De medewerkers gaan allereerst op zoek naar de oorzaak van de overlast. In de praktijk betekent dat: de leefomstandigheden van de knaagdieren goed in beeld brengen.

‘Ratten passen zich makkelijk aan hun leefomgeving aan’, zegt Jouke Verbeek, directeur van Bureau Plaagdierpreventie. Verbeek zit al ruim twintig jaar in het vak. ‘We kijken op het boerenbedrijf naar uitwerpselen, knaagsporen en details als sleepsporen. Die informatie hebben we nodig. Je kunt als boer lukraak twintig klemmen zetten, maar misschien heb je er wel vijftig nodig.’

• Lees ook: Meer rattenvangers nodig

Geslachtsrijp

Ratten hebben voedsel, water en schuilplekken nodig. Eén koppel kan in korte tijd uitgroeien tot een plaag, omdat de jongelingen al na drie maanden geslachtsrijp zijn en het hele jaar nakomelingen kunnen voortbrengen. Hoewel de beesten de afgelopen jaren in stedelijk gebied aan een opmars bezig zijn, blijft de boerderij een ideale habitat.

Volgens Verbeek is het goed om te realiseren ‘hoe verstrekkend de gevolgen van een ratten- of muizenplaag kunnen zijn’. ‘De beesten dragen veel ziektekiemen met zich mee en kunnen dat verspreiden onder mens en dier.’

Bron voor stalbranden

Bastiaan Meerburg, directeur van het onafhankelijke Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD), noemt ratten een belangrijke bron voor stalbranden. ‘We schatten in dat de helft van de branden met onbekende oorzaak wordt veroorzaakt door knaagdieren. Deze dieren kunnen met gemak elektriciteitskabels doorknagen en kortsluiting veroorzaken.’

Hoe groot de werkelijke schade van knaagdieren is, blijft volgens hem een raadsel. Hij raadt boeren en tuinders aan om preventiemaatregelen te nemen. ‘Maai hoog gras langs het bedrijf, sluit de kuil goed af en zet roofvogelkasten in, om muizen en ratten via de natuurlijk weg te bestrijden. Het gebruik van rodenticiden is een laatste redmiddel, ook vanuit ethisch oogpunt; je wilt niet onnodig dieren doodmaken.’

Zonder chemie

Het sleutelbegrip bij de aanpak van een plaag is Integrated Pest Management ofwel een model om plagen eerst zonder chemie te bestrijden. ‘Het begint op een boerenbedrijf met algemene hygiënemaatregelen en de inzet van klemmen en vallen’, legt Verbeek uit.

Het Bureau Plaagdierpreventie constateert dat het vaak wordt ingeschakeld als de populatie al uit de hand is gelopen. ‘Natuurlijk kost preventie geld, maar bestrijding is veel duurder’, zegt Jordy Grimm, aanspreekpunt voor boeren en tuinders. ‘Daarnaast komt er veel papierwerk bij kijken en moet je kunnen laten zien dat je de juiste stappen hebt doorlopen, voordat je rodenticiden inzet.’

De strenge regelgeving rond het gebruik van rodenticiden kan Meerburg vanuit milieuoogpunt begrijpen. Wie zelf als bestrijder aan de slag wil, kan bij het adviescentrum een opleiding of nascholing volgen. Voor het beheersen van de kosten hoopt de KAD-directeur dat verzekeraars een stap zetten richting boeren en tuinders. ‘Beloon preventieve maatregelen van ondernemers bijvoorbeeld met een korting op de brandverzekering.’