'Waarom moet je koeien zo oppeppen?'

'De afgelopen vijftien jaar zien we zeker dat het gebruik van preventieve vaccinaties is toegenomen', zegt Hendrik Boerhave, dierenarts van Dierenkliniek Winsum. 'Een gezonde veestapel is veel waard. Op het boerenbedrijf zijn de marges kleiner geworden, het loont om dieren te vaccineren. In het verleden waren we vaak branden aan het blussen, nu proberen we branden te voorkomen.'

De groeiende bedrijfsgrootte is volgens hem een belangrijke reden om te enten, bijvoorbeeld tegen kalverdiarree. 'Op sommige bedrijven worden soms wel tien kalveren per week geboren. Dat geeft een hoge infectiedruk. Je wilt niet dat ze besmet raken met een virusdiarree. Dus vaccineren veehouders hun koeien tegen diarreeverwekkers. Boeren willen ook niet anders meer, het geeft arbeidsvreugde.' Dat herkent Ernst Nijenhuis, dierenarts bij Van Wad tot Stad Dierenartsen. 'Entstoffen tegen het rota- en coronavirus zijn in onze praktijk verreweg de meest gebruikte vaccinaties.'

Naast het enten tegen kalverdiarree met entstoffen zoals Rotavec, Corona en Lactovac, wordt er ook vaker gevaccineerd tegen mastitis. Hiervoor wordt het middel Startvac gebruikt. Dan heb je sinds kort nog het medicijn Imrestor dat de weerstandsdip rond afkalven vermindert. Het is een eiwit dat de veehouder zelf mag inspuiten bij de koe. Hierdoor maakt het beenmerg extra witte bloedcellen aan en is de koe weerbaarder voor infecties.

Chemokuur

De werking van Imrestor is afgekeken van de humane geneeskunde. Daar krijgen ernstig zieke mensen het toegediend na een chemobehandeling. Maar zijn koeien met een weerstandsdip ernstig ziek?

Het middel pept de weerstand van runderen op. Ook entstoffen zoals Startvac, Rotavec, Corona en Lactovac versterken het immuunsysteem. Ze zorgen ervoor dat runderen minder snel worden gevloerd door infecties. Maar is dat wel wenselijk? Eisen we in Nederland niet te veel van onze runderen, moeten die preventieve entingen nou zo nodig? Boerhave: 'Waarom niet? We enten onze kinderen toch ook?'

Ook Marie-José Uijttewaal, rundveedierenarts bij Dierenartsen Midden Brabant (DAMB), staat achter preventief enten. 'Waarom zou je het niet gebruiken om je veestapel vitaal te houden? Er wordt steeds meer van koeien gevraagd en we willen dat ze een langere levensduur realiseren. Dit kan een steuntje in de rug zijn.'

Vraagtekens

Joep Driessen, dierenarts en eigenaar van Cowsignals Training Company, zet zijn vraagtekens bij standaard preventief enten. 'Ik vraag me af of het wenselijk is. Natuurlijke weerstand zit niet in een flesje!', reageert hij. 'Ik zie veel meer in dierziektebestendig management en ziektebestendige huisvesting, die zijn de redding van de koe. Investeer maximaal in een zacht en diep ligbed, een voerplek van 75 centimeter per koe en een stressvrije afkalflijn. Dat levert direct geld op én een hogere levensduur. Dat is goed voor de koe, de boer en het milieu.'

Ook Bart Gremmen, hoogleraar ethiek van Wageningen University & Research, is kritisch: 'Ik denk niet dat het normaal is om koeien standaard preventief te enten tegen dergelijke infecties. Koeien zijn een soort topsporters geworden, ze vergen een uitgebalanceerde voeding en de juiste begeleiding. In de topsport zijn er altijd mensen die het net niet redden, dat heb je bij koeien ook. Er zijn dieren die op hun tenen moeten lopen. De vraag is of je deze runderen moet oppeppen. Dat is heel gekunsteld. Je kunt de grenzen van hun prestaties opzoeken, maar het houdt een keer op.'

• Bekijk ook deze vijf vragen over de weerstandsdip rond afkalven

Volgens Gremmen zou de melkveehouderijsector samen met de farmaceutische industrie en dierenartsen een grens moeten aangeven. 'Het is nodig om paal en perk te stellen. Zij moeten bepalen hoe ver je kunt gaan bij het preventief behandelen van koeien. Dat is nu nog een grijs gebied. In de topsport zijn er ook richtlijnen voor wat toelaatbaar is en wat niet. Het zou eveneens goed zijn als er een plafond wordt ingesteld voor de melkproductie per koe.'

Plofkip

Volgens hem is die melkproductie harder gestegen dan koeien feitelijk aankunnen. 'Door de loop van de tijd is de uier bij koeien in omvang gegroeid, maar de groei van de botten is achtergebleven. Dat heeft gevolgen voor het beenderstelsel en de gezondheid van klauwen', legt hij uit. 'Ik vergelijk het wel eens met de plofkip. Het lijf groeit sneller dan het hart en de longen van de kip aankunnen. En daar leidt een dier onder.'

Volgens Joep Driessen kan het veelvuldig enten van koeien tot stress leiden. 'Less is more. Oftewel, hoe minder je ent, hoe beter. Er gaat niks boven natuurlijke weerstand. Daarvoor heb je voer, water, licht, lucht, rust en ruimte nodig. En een stressvrije omgang met koeien.'

'Incidenteel enten is prima, routinematig is ander verhaal' Volgens Franck Meijboom, Universitair Hoofddocent ethiek bij de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht, vergt de huidige veehouderij veel van koeien. 'Dat deze preventieve middelen worden gebruikt, zegt inderdaad iets over de hoge eisen die we aan koeien stellen.' Hij maakt de vergelijking met topsporters. In sommige gevallen vraagt de begeleiding daarvan om extra medicatie. 'Maar bij dieren ligt het ingewikkelder. Vanwege dierenwelzijn moeten we voorkomen dat we die preventieve middelen gebruiken om managementproblemen te verbloemen of te makkelijk aanpakken.' Volgens Meijboom kunnen preventieve middelen incidenteel prima worden toegepast bij koeien om hen een topprestatie te laten leveren in een optimale welzijnstoestand. 'Maar bij een routinematige inzet wordt het een ander verhaal. Het is dan belangrijk om steeds te kijken of het welzijn en respect voor het individuele dier niet op het spel staan.'