Gelt basiskans om gezondheid te verbeteren

Buitenhuis schat dat op dit moment ruwweg 40 procent van de opfokzeugen eigen aanfok is. In de andere 60 procent van de gevallen wordt de opfokzeug aangekocht. Vaak op dekrijpe leeftijd en soms zelfs al drachtig.

Buitenhuis begrijpt dat. Een opfokzeug kost tijd en neemt ruimte in die ook kan worden gebruikt voor een zeug in productie. Maar gelten aankopen wanneer ze dekrijp of drachtig zijn, noemt zij een gemiste kans. 'Daar haal je de gezondheid van je bedrijf mee onderuit. Hoe jonger aangekocht, hoe beter. Het liefst zie ik dat fokgelten worden aangevoerd als ze een een week of tien zijn.'

Quarantaine

Bij dieren die nieuw op het bedrijf komen, moet quarantaine voorkomen dat de opfokzeug ziektekiemen op het bedrijf brengt die er nog niet zijn. Voor de quarantaine staat in principe 42 dagen (zes weken), maar die tijd vindt Buitenhuis niet voor alle ziekten lang genoeg.

Een opfokzeug noemt de dierenarts een basiskans om de gezondheid van de zeugenstapel te verbeteren. 'Ik ben ervan overtuigd dat er een verband is tussen een goede adaptatie en problemen die zich daarna al dan niet op een bedrijf voordoen', vervolgt ze. 'Stromen opfokzeugen rustig in, dan zijn er veel minder infecties.'

Zes weken adaptatie

Bij adaptatie gaat het om het op elkaar laten aansluiten van de gezondheid van de opfokzeug en die van het bedrijf waar ze wordt geplaatst. Een opfokzeug moet wennen aan de kiemen die er op een bedrijf zijn. Wanneer ze daarmee in contact komt, reageert ze in eerste instantie door explosief veel van deze kiemen uit te scheiden. Tot ze op het punt komt dat ze bijna geen kiemen meer uitscheidt.

Buitenhuis noemt dat de cooldownperiode. Voor een goede adaptatie staat ook zes weken, net als bij quarantaine. Een opfokzeug kan door entingen worden voorbereid op het bedrijf waar ze komt. Volgens Buitenhuis is dat het ideaalst. 'De mogelijkheden en aanpak verschillen echter per bedrijf en hangen af van de aanvoerleeftijd en de problemen die spelen op een bedrijf.'

Andere methoden die in de praktijk worden gehanteerd om opfokzeugen te laten wennen aan de kiemen op een bedrijf, zijn het plaatsen van een oude zeug tussen de gelten, doorsmetten met mest of ophangen van kauwtouwen die eerst in de zeugenstapel hebben gehangen.

Rota-C

Om te illustreren dat de ideaalste aanpak wel eens wringt met de praktijk, haalt Buitenhuis een klant aan met Rota C-problemen. Tegen Rota-C kan nog niet worden geënt, dus wordt er op het bedrijf doorgesmet. Op dat bedrijf is echter ook een clostridiumprobleem dat je met doorsmetten het hele bedrijf over sleept. 'Dat werkt elkaar dus tegen.' Buitenhuis adviseert de adaptatie altijd te overleggen met de dierenarts.

Adaptatie gaat verder dan alleen diergezondheid, vervolgt Buitenhuis. Bij adaptatie gaat het onder andere ook om het wennen aan een ander voer- en huisvestingssysteem. 'Er zijn namelijk geen twee bedrijven hetzelfde', zegt de varkensdierenarts. 'De verhuizing van subfokker naar vermeerderaar gaat voor de gelt gepaard met veel veranderingen. Wees je daarvan bewust.'

Opfokzeug socialiseren

Ze vraagt ook aandacht voor het socialiseren van de opfokzeug. Het gaat daarbij om het dier-diercontact, maar ook om het mens-diercontact. Opfokzeugen die niet goed zijn gesocialiseerd, blijven vechten met soortgenoten, weet Buitenhuis uit ervaring. Uit veterinair oogpunt noemt zij het mengen van leeftijdsgroepen ongewenst. 'Maar voor hun sociale ontwikkeling - het leren omgaan met soortgenoten - is dat superbelangrijk.'

Een ander voorbeeld dat Buitenhuis aanhaalt, is het eerste contact met de beer. Dat moet eerder plaatsvinden dan wanneer de gelt wordt gedekt. Voor het mens-diercontact geeft Buitenhuis aan dat het beter is de quarantaine- en adaptatiestal niet telkens op hetzelfde moment te bezoeken, bijvoorbeeld voor de laatste keer aan het eind van de dag, zoals in de praktijk vaak gebeurd.

Positief belonen

Buitenhuis adviseert altijd rustig de afdeling op te komen, af en toe eens in het hok te stappen en elk bezoek iets eetbaars mee te nemen. 'Positief belonen. Bijvoorbeeld met een handje voer of CCM, zeker wanneer er wordt geënt.' Niet elk bedrijf vaccineert in dezelfde mate, maar Buitenhuis rekent toch gauw met gemiddeld tien tot vijftien vaccinaties per opfokzeug. 'Dat zorgt voor een negatieve associatie met het zien van mensen.'

Buitenhuis is van mening dat over de opfok van gelten in de praktijk nog wel eens wat licht wordt gedacht. Nog te vaak wordt er niet goed genoeg geselecteerd en zijn er aan het eind van de opfok te veel zeugen die ook nog eens niet de juiste opfok hebben gehad. 'Een gelt is geen vleesvarken. Heb daarom ook aandacht voor bijvoorbeeld klauwgezondheid (denk ook aan roosterkwaliteit). Let er ook op dat gelten voldoende ruimte hebben, ze functiegebieden kunnen leren gebruiken, het klimaat klopt en er geen tocht is. Goede gelten opfokken is een vak apart!'