In rap tempo van mest naar mineralen

De korte en de lange termijn strijden om voorrang, als het gaat om mestverwerking. Terwijl de ene veehouder aangewezen blijft op transport, investeerde een ander tien jaar geleden al in een grootschalige biogasinstallaties, waarin mest wordt omgezet in groene energie.

• Lees ook: 'Redelijkheid moet terug in mestvraagstuk'

'Voor de lange termijn moeten we naar meer duurzame oplossingen', vindt voorzitter Ingrid Jansen van de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV). 'Wij geloven in grootschalige mestverwerking met collectieven van boeren die mee aan het stuur zitten. Daaromheen is uiteraard ruimte voor kleinschalige oplossingen en op verwerking op bedrijfsniveau.'

Grootste groep

De grootste groep varkenshouders kiest voor mestscheiding op het erf, hygiëniseren van dikke fractie en exporteren. 'De afzet van dunne fractie varkensmest wordt steeds lastiger', constateert Jansen.

• Lees ook: Mestverwerking staat nog voor grote uitdagingen

'Varkenshouders die zichzelf hebben gecommitteerd aan mestverwerkingslocaties, hebben in het verleden wellicht niet de goedkoopste mestafzet gehad. Nu zijn ze wel verzekerd van afzet. Dit versterkt onze inzet op mestverwerking: mest op maat, mineralenverwaarding en duurzame relaties, waarbij collectieven van boeren zich committeren aan installaties en afzet.'

Oorzaken

Zowel Jansen als directeur Jan Roefs van het NCM veroordeelt de mestfraude in Zuid-Nederland. Tegelijkertijd zien ze de onderliggende oorzaken van hoge kosten, tekorten aan mineralen op het land en het uitblijven van vergunningen voor mestverwerkingsinstallaties.

• Lees ook: Blijft mest in Mill of gaat het naar Mali?

Jansen vindt dat de overheid een belangrijke rol speelt in het mestdossier. 'Denk aan handhaving, maar ook aan het oplossen van knelpunten in wet- en regelgeving. Zolang de overheid geen ruimte geeft, zal innovatie stagneren. Daarnaast moet er ruimte komen voor kunstmestvervangers om de businesscases voor mestverwerking rond te krijgen.'

Project in Achterhoek

Groot Zevert Mestvergisting in Beltrum is volop bezig met mineralenconcentraten. Dit bedrijf levert de minerale bemesters voor het project 'Kunstmestvrije Achterhoek'. Hier komt een installatie voor de raffinage van 100.000 kubieke meter varkensmest per jaar.

• Lees ook: Mineralen produceren vanuit gewasbehoefte

Na een pilot bij 10 boeren verwacht bedrijfsleider Arjan Prinsen van Groot Zevert Mestvergisting volgend jaar, als de nieuwe installatie draait, naar 75 boeren op te schalen. Binnen het zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn heeft het project een vrijstelling voor 150 boeren. 'De eerste resultaten uit de pilot zijn goed en hoopgevend voor de toekomst. Belangrijk is dat ze niet meer uitspoeling veroorzaken. Er wordt dan ook veel bemonsterd.'

Tijdrovend

De samenwerking in het project 'Kunstmestvrije Achterhoek' is complex en tijdrovend, ervaart Prinsen. 'Je moet kennis in huis halen en met elkaar delen. En we hebben samen met leveranciers een speciale bemester moeten ontwikkelen voor het op het land brengen van de mineralenconcentraten', vertelt hij.

'Deze proef kan de doorbraak betekenen van dierlijke stikstof en kali. De Achterhoek heeft veel gras- en maisland en is dan in staat kunstmest te vervangen. Dan lossen we een regionaal mestprobleem op en houden we het geld in de regio.'

Regierol

Het NCM krijgt de komende jaren een regierol over de mestverwerking in Nederland. Zowel de overheid, het bedrijfsleven als belangenorganisaties LTO en POV steunen het initiatief. Een van de agendapunten is het wegnemen van handelsbarrières. Er liggen kansen in Oost-Europese landen zoals Tsjechië en Roemenië. 'Al is er nog een lange weg te gaan', zegt Roefs.

De directeur van het NCM zal het op moeten nemen tegen de maatschappelijke weerstand tegen mestverwerking. 'Ik was laatst bij een Limburgse veehouder met een eigen mestverwerkingsinstallaties. Bij het doen van een kleine verbetering stuit hij op een eigenaar van een recreatiewoning die de boel met procedures langdurig gaat vertragen.'

Complex samenspel

Het project 'Kunstmestvrije Achterhoek' is een complex samenspel tussen Wageningen University & Research, provincie Gelderland, ForFarmers, Groot Zevert Mestvergisting in Beltrum, LTO Nederland en de deelnemende boeren. De ambitie van de deelnemers is hoog: aantonen dat een regio zelfvoorzienend kan zijn in bemesting.

'Het is supercirculair', zegt Prinsen. 'Varkenshouders kunnen hun mest kwijt en melkveehouders hoeven geen kunstmest te kopen.'

Elsendorp

In 2008 startte een mestverwerkingsinitiatief in Oost-Brabant, wat leidde tot de Mineralen Afzet Coöperatie Elsendorp (MACE). Maar de beoogde vestiging van een mestverwerkingsinstallatie liep stuk op verzet van omwonenden.

Na gesprekken met tal van gemeenten beloofde de provincie in 2016 MACE een plek op het industrieterrein van Oss. Daar zou een mestverwerkingsfabriek moeten verrijzen voor de opwerking van 500.000 ton drijfmest. Maar eind 2017 blokkeerde de gemeente vervolgens de bouw.