Kanttekeningen bij verbod 'bijengif'

Het verbod is geweldig nieuws voor de bijen, de slootbeestjes en de insectenetende vogels. De reden: de bijenpopulatie, cruciaal voor de bestuiving van gewassen, lijdt er enorm onder. Maar de schadelijke stoffen kunnen nog steeds in het milieu terechtkomen.

Ten eerste worden niet alle systemische insecticiden verboden. Het verbod geldt voor slechts drie typen neonicotinoïden: clothianidin, imidacloprid en thiametheoxam.

Thiacloprid

In 2013 werd het al verboden om deze pesticiden te gebruiken in de buitenteelt van alle bloeiende gewassen. In de praktijk zagen we dat telers overschakelden op een ander insecticide: thiacloprid. Dat is iets minder schadelijk, maar het zorgt er bijvoorbeeld nog steeds voor dat bijen hun navigatievermogen verliezen.

Een groot deel van de bijen komt daardoor niet meer 'thuis' of kan zijn taken niet meer goed uitvoeren. Dat verandert de hele dynamiek van een bijenpopulatie op een negatieve manier. Ik vrees dus dat met het verbod het probleem alleen wordt verplaatst.

Buitengebruik

Een tweede reden waarom middelen nog steeds in milieu terechtkomen, is dat het verbod alleen geldt voor buitengebruik. In de glastuinbouw blijven de drie neonicotinoïden gewoon toegestaan. En die komen linksom of rechtsom vaak via het water in ons ecosysteem terecht.

Gelukkig moeten kassen nu een waterzuiveringsinstallatie hebben, waardoor verreweg de meeste pesticiden eruit worden gefilterd, voordat het spuiwater in de sloten wordt geloosd.

Sloten

Maar als door extreme regenval de kas overstroomt, wat door de klimaatverandering steeds vaker gebeurt, dan wordt dat water echt niet door het filter weggepompt. Dat komt uiteindelijk in onze sloten terecht. En laat dat nou net de plek zijn waar veel insecten hun larven leggen. Met alle schadelijke gevolgen van dien.

Het gebruik van de middelen buiten de landbouw is de derde reden waarom het nieuwe verbod niet alle neonicotinoïden uitbant. Het verbod geldt alleen voor de landbouw. Maar de verboden stoffen worden op veel meer plekken gebruikt. Veehouders gebruiken de middelen om vliegen te verdelgen in hun koeienstal, ze worden gebruikt om een kakkerlakkenplaag aan te pakken en om een wespennest te ruimen.

Vlooiendruppels

Zelfs als je een kat druppels geeft tegen vlooien, dan kunnen de insecticiden die daarin zitten via zijn urine in jouw tuin terechtkomen. En daar heeft het gevolgen voor de insecten. Zoals gezegd: het verbod is een prachtig begin, maar er valt helaas nog genoeg op aan te merken.

Jeroen van der Sluijs Onderzoeker Copernicus Institute of Sustainable Development en universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht