Klimaatverandering keer je niet alleen met CO2-reductie

Het is volgens Van den Berg niet overdreven om te verwachten dat vanwege de klimaatverandering nog in deze eeuw grote volksverhuizingen plaatsvinden. Hij voorspelt dat als er niets gebeurt, het in 2080 vooral rond de evenaar nauwelijks meer mogelijk is om gewassen te telen.

'In veel gebieden in Afrika, Azië en Zuid-Amerika is het code rood als het gaat om voedselzekerheid. De bevolking zal massaal wegtrekken naar gebieden waar voldoende te eten is, met alle gevolgen van dien. Het wordt hoog tijd dat we inzien dat we nu iets moeten doen aan ons klimaat. Anders gaan we een gitzwarte toekomst tegemoet', luidt de waarschuwing van Van den Berg.

De meteoroloog en duurzaam ondernemer was onlangs uitgenodigd door Aeres Hogeschool in Dronten om de jaarlijkse Life Lezing te houden over de gevolgen van de klimaatverandering voor de wereldvoedselvoorziening. Naast een waarschuwing geeft Van den Berg als boodschap mee dat er oplossingen zijn om de gevolgen van het veranderende klimaat te beperken.

Rentmeesterschap

Bij de introductie van het thema klimaatverandering gebruikte directeur Rieke de Vlieger van Aeres Hogeschool de term rentmeesterschap. 'Wij geven onze studenten mee dat we in de landbouw de zorg en verantwoording voor het landschap op ons moeten nemen. In dat kader is het veranderende klimaat in het agrarisch ondernemerschap een belangrijke randvoorwaarde.'

Twijfels over de klimaatverandering verwijst Van den Berg resoluut naar het rijk der fabelen. 'De aardbol warmt razendsnel op. Dat meten we en met de gevolgen daarvan worden we dagelijks geconfronteerd.'

Gemiddelde temperatuur

In Nederland is de gemiddelde jaartemperatuur de afgelopen vijftig jaar gestegen van 9,1 naar 10,6 graden Celsius. Verder nam in dezelfde periode de neerslaghoeveelheid toe van 750 tot 850 millimeter per jaar. 'Het regent ongeveer even vaak als voorheen, alleen zijn de buien veel heftiger met vaker storm en hagel.'

Van den Berg legt uit dat temperatuurstijging effect heeft op de waterkringloop. 'De aarde wordt heter, daardoor is er meer verdamping en komt er meer vocht in de lucht. Dat is een verklaring voor de grotere droogte en de extremere buien.'

Oorzaken

Ook over de oorzaken van de opwarming van de aarde bestaat volgens Van den Berg geen onzekerheid. 'Die zijn volledig toe te schrijven aan de uitstoot van broeikasgassen als CO2, lachgas en methaan. Dit was al bekend tijdens de Eerste Wereldoorlog. Wetenschappelijk is aangetoond dat menselijk handelen de belangrijkste oorzaak is van de klimaatverandering. Dat wordt vaak onder het tapijt geschoven.'

De droogte, verzilting van de grond, het stijgen van de zeespiegel en het verdwijnen van gletsjers hebben allemaal impact op de landbouw en daarmee de voedselvoorziening. Voor Nederland vallen de gevolgen van de klimaatverandering voor de teelt van voedingsgewassen relatief nog mee ten opzichte van veel andere gebieden op de aardbol, stelt de meteoroloog.

Weersextremen

'Bij ons kunnen gewassen deels nog profiteren van een langer groeiseizoen en de opname van meer CO2 uit de lucht. Dat zorgt in principe voor hogere opbrengsten. Maar aan de andere kant krijgen ook wij te maken met grotere weersextremen in de vorm van zwaardere buien, hittestress, droogte en zachte winters met gewassen die daardoor juist gevoeliger zijn voor vorst', stelt Van den Berg.

'Verder moeten we in Nederland rekening houden met bodemdaling en verregaande verzilting omdat het zeewater steeds verder het land in trekt.'

Tij keren

Het tij kan volgens Van den Berg keren door vol in te zetten op de reductie van CO2-uitstoot. Dat kan door het aanplanten van meer bossen, meer ruimte voor groen in de steden en opslag van CO2 in de bodem.

'Maar we moeten meer doen. Bij het klimaatakkoord van Parijs in 2015 hebben we afgesproken dat de wereld de komende eeuw niet meer dan 1,5 graad mag opwarmen. Als we het huidige tempo aanhouden, dan is die opwarming in 2040 al een feit en vermoedelijk nog eerder.'

Circulaire economie

Naast CO2-reductie pleit Van den Berg voor een snelle transitie naar duurzame energie op basis van zon, wind en aardwarmte. Verder is het volgens hem van groot belang om door te schakelen naar een circulaire economie waarbij afval gezien wordt als grondstof. Zelf is Van den Berg betrokken bij het bedrijf PyrOil dat diverse soorten plasticafval omzet in schone olie.

Tot slot van zijn lezing wijst Van den Berg op de noodzaak van eerlijke prijzen voor landbouwproducten. 'Als wij willen dat ook kleinere boeren in minder welvarende landen zich met nieuwe technieken kunnen wapenen tegen de gevolgen van klimaatverandering, dan moeten we ervoor zorgen dat ze goed worden beloond.'