Burger mist alternatief voor doden eendagshanen

Vijf jaar geleden wilde toenmalig staatssecretaris Sharon Dijksma toestemming verlenen voor onderzoek naar genetische modificatie bij leghennen. Onderzoekers van Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO) in Lelystad hadden namelijk het plan om het geslachtschromosoom van kippen te voorzien van een gen van een kwal.

Het voordeel hiervan zou zijn dat je eieren met mannelijke embryo's van tevoren kunt herkennen. Onder een lamp licht het gen licht namelijk fluorescerend op. Deze eieren hoeven dan niet de broedmachine in. De Tweede Kamer zag genetisch gesleutel aan legkippen niet zitten en stak er een stokje voor. Het onderzoek kwam er niet.

Ethische aspecten

Vooruitlopend op het onderzoek in Lelystad waren de leerstoelgroepen Adaptatiefysiologie en Filosofie van Wageningen University & Research al begonnen met voorbereidingen voor onderzoek naar de ethische aspecten van de eendagshaantjesproblematiek.

'Dat onderzoek hebben we doorgezet, ondanks het afblazen van onderzoek naar het inbrengen van het kwallengen bij leghennen', vertelt Gremmen.

40 miljoen kuikens

Het doden van eendagshaantjes, per jaar gebeurt dat met 40 miljoen kuikens, ziet Gremmen als een immoreel aspect van de veehouderij. Hij vergelijkt veehouderijsystemen met kaartenhuizen. Alle onderdelen passen in elkaar.

'Als je één onderdeel aanpast, kan alles in elkaar storten. Je kunt niet stoppen met het afknippen van biggenstaarten zonder verder iets te veranderen. Dat maakt het aanpakken van immorele aspecten ingewikkeld. Voor een individuele boer is het lastig om iets te doen aan immoraliteit die voortvloeit uit het systeem.'

Niet makkelijk

Als er makkelijke oplossingen voor waren, dan waren die al lang in praktijk gebracht, vervolgt de persoonlijk hoogleraar. 'Hanen leggen nou eenmaal geen eieren. Het is ook niet makkelijk om burgers te betrekken bij het oplossen van immoraliteiten in de veehouderij', concludeert hij.

Uit het onderzoek van Gremmen en anderen komt naar voren dat de helft van de burgers niet weet dat om nieuwe leghennen te kunnen opfokken haantjes moeten worden gedood. 'Als we hen daarover informeren, geven ze aan dat het moet stoppen. Maar alternatieven liggen ook gevoelig.'

Geen draagvlak

Technieken in ontwikkeling om haantjes en hennetjes te kunnen onderscheiden voordat ze zijn uitgebroed, kunnen niet op massale sympathie van de burger rekenen, blijkt uit het onderzoek.

Volgens de persoonlijk hoogleraar kun je aan mensen prima uitleggen hoe een bepaalde techniek globaal werkt, zonder dat je daarmee de uitkomsten van het onderzoek beïnvloedt.

In Ovo

Het minst populair is de techniek waaraan het Leidse biotechbedrijf In Ovo al jarenlang werkt. Dit bedrijf maakt een gaatje in het ei en meet een bepaald stofje in het afvalzakje van het ei. Bij haantjes is de concentratie ervan anders dan bij hennetjes. Zo'n 6 procent van de respondenten vindt dit een goed idee.

'Om het stofje te meten, moet een naaldje in het ei worden geprikt', legt Gremmen uit. 'Die eieren zijn bevrucht en bebroed en na de geslachtsbepaling niet meer te eten. Mensen vinden dat verspilling.'

Laserlichtje

Een andere optie om het geslacht te bepalen met een laserlichtje krijgt steun van 11 procent van de ondervraagden. Deze techniek is in ontwikkeling in Duitsland als een gezamenlijk project van de universiteiten van Leipzig en Dresden. Met een techniek op basis van genetische modificatie kan 21 procent instemmen.

Een derde van de mensen vindt het beter om niets te veranderen, totdat er een breedgedragen alternatief is voor het doden van eendagskuikens. 'Deze mensen zeggen: 'Het klopt niet om eendagskuikens dood te maken, maar ze hebben tenminste nog een bestemming: ze dienen als voedsel voor dierentuindieren en roofvogels.' Het is het minst slechte van twee kwaden.'

Laboratoriumschaal

Ook Gremmen zelf denkt dat het beter is om de technische ontwikkelingen nauwgezet te volgen, alvorens ethisch te oordelen. Het kan immers nog jaren duren voordat geslachtsbepaling voor het uitbroeden van eieren op praktijkschaal mogelijk is. Misschien dat het op korte termijn al op laboratoriumschaal kan.

'De onderzoekers in Duitsland lijken het verst gevorderd met bruikbare technieken. Maar het kan nog jaren duren voordat je technieken die in het laboratorium werken, machinaal in de praktijk met hoge snelheid kunt toepassen. Als je geen betrouwbaarheid van meer dan 90 procent kunt bereiken, heb je er weinig aan.'

Kipster

Kipster is een nieuw initiatief in de legpluimveehouderij. Een onderdeel van het concept is dat de haantjes na uitkomst van de eieren in de broedmachine niet worden gedood. Kipster stuurt de haantjes naar mestbedrijven. Supermarkt Lidl verkoopt het vlees van de haantjes in de vorm van kipburgers.

Uit het onderzoek van Wageningen University & Research naar alternatieven voor het doden van eendagshaantjes komt naar voren dat burgers niet onverdeeld enthousiast zijn over het in leven laten van deze haantjes. Onder meer omdat de mannelijke dieren van legrassen minder efficiënt groeien en daardoor voor een grotere milieubelasting zorgen.

'Toch is het goed dat Kipster dit probeert', zegt Gremmen. 'Kipster laat consumenten iets meer betalen voor extra dierenwelzijn. Het zou mooi zijn als dat haalbaar blijkt.'