Project teelt zonder mest zit zonder geld

Planty Organic maakt geen gebruik van dierlijke en kunstmest, maar benut eigen geteelde stikstofmeststof van gemaaide vlinderbloemigen. Daarnaast is met groenbemesters de grond in 82 procent van de tijd bedekt gehouden. Zo is veel kennis opgedaan over de bodem, belangrijk voor biologische en gangbare landbouw. Voor een vervolg ontbreken echter de financiële middelen.

Het project lag in de periode 2012-2017 op SPNA-proefboerderij Kollumerwaard in Munnekezijl. Voor de proef zijn zes percelen van 0,8 hectare ingeruimd. Het zesjarige teeltschema met niet-kerende grondbewerking bestaat uit de maaimeststof luzerne/klaver, pompoen, zomertarwe/veldboon, winterpeen, haver en aardappelen. De maaimeststof is ingezet voor de teelt van pompoen, winterpeen en aardappelen.

Opbrengsten boven verwachting

Na zes jaar geen aanvoer van mest waren de opbrengsten in 2017 boven verwachting: pompoen 24.696 kilo, zomertarwe/veldboon 4.776 kilo, peen 56.688 kilo, haver 5.428 kilo en aardappel 39.198 kilo. Deze resultaten werden 13 maart gepresenteerd tijdens een mini-symposium op Kollumerwaard.

'Je verwacht dalende opbrengsten en bodemvoorraden. Dat hebben we niet kunnen vaststellen. Een systeem met 100 procent eigen stikstofvoorziening is rond te zetten', zegt onafhankelijk onderzoeker Geert-Jan van der Burgt. 'Dat komt onder andere door de lage stikstofuitspoeling van 18 kilo per hectare per jaar en de hoge stikstofefficiëntie van 94 procent. De stikstof die je erin stopt vind je terug in het gewas.'

Hogere stikstofefficiëntie

De hogere stikstofefficiëntie komt volgens Van der Burgt door een combinatie van factoren: N-input met planten, nooit veel N-mineraal in de grond, maximale grondbedekking en optimale beworteling. 'Van alle stikstof blijft 75 procent binnen het bedrijf, terwijl dat bij een gangbaar bedrijf minder dan de helft is. Daar staat wel een opbrengstverschil van circa 50 procent tegenover en dat is nogal wat.'

WUR-onderzoeker Derk van Balen denkt dat de relatief goede opbrengsten bij Planty Organic onder andere te maken hebben met niet-kerende grondbewerking. Op proefboerderij Broekemahoeve zorgt dat voor meer koolstof in de toplaag (0-15 centimeter) en per jaar gemiddeld 50 kilo stikstof per hectare extra. 'Die hoeveelheid verschilt sterk per perceel en we hebben het nog niet teruggezien in de opbrengsten', zegt Van Balen.

Lage fosfaataanvoer

Bart Timmermans van het Louis Bolk Instituut houdt zich op de Zonnehoeve bezig met fosfaatonderzoek. Is het op lange termijn mogelijk om gewassen te telen bij een lage aanvoer van fosfaat? Op de lichte klei van de Zonnehoeve gaat het om echt lage gehaltes; een Pw-getal van 5,8 P2O5 per liter en een P-AL van 13 gram P2O5 per 100 gram droge grond.

Timmermans: 'Op de Zonnehoeve is de fosfaatefficiëntie 82 procent. Dat komt onder andere doordat er immobiele fosfaat uit de bodem beschikbaar komt. Vlinderbloemigen maken die fosfaat waarschijnlijk beschikbaar. De aanvoer van fosfaat kan daardoor lager zijn dan veelal wordt geadviseerd.

Op een vergelijkbaar gangbaar perceel is de fosfaatefficiëntie 33 procent en dat heeft te maken met het feit dat een derde van de gegeven fosfaat wordt vastgelegd in de bodem.'

• Lees ook: Telen met zelfgeproduceerde stikstof lukt

Mulchmaaien en beweiden

Gepensioneerd WUR-onderzoeker Gerard Oomen vindt het maaien, inkuilen en uitrijden van maaimeststoffen maar een gedoe. Hij pleit voor mulchmaaien en/of beweiden met lammeren. Ook zou hij zomerbloemkool in het bouwplan opnemen en zomergraan vervangen door wintergraan, gevolgd door een stikstofbindend nagewas.

Janjo de Haan van WUR doet op proefboerderij Vreedepeel onderzoek naar de bodemkwaliteit van zandgrond. 'Het opvallendst van Planty Organic zijn de relatief hoge opbrengsten ten opzichte van een biologisch systeem met aanvoer van mest.' Dat komt waarschijnlijk door de vruchtbare, jonge zeeklei die weinig uitspoelinggevoelig is.

Vervolg Planty Organic

Van der Burgt wil dat Planty Organic een vervolg krijgt. Hij pleit onder andere voor een vergelijking met gangbaar en biologisch met aanvoer van mest. Het is de vraag of het economisch kan, omdat er land nodig is voor maaimeststof.

Binnen het teeltsysteem vindt Van der Burgt het verantwoord om de afvoer van mineralen via de producten te compenseren met aanvoer van compost en zuiveringsslib, want de aan- en afvoer van mineralen moet gelijk zijn.