'Aardappelmarkt heeft ijzersterk geheugen'

Marktanalist Edwin Burger van Dienstencentrum Agrarische Markt (DCA) sprak woensdag op de themadag aardappelen van de Landbouwbeurs Noord en Centraal Nederland (LNCN) in Dronten. Met cijfers maakte hij duidelijk dat er dit seizoen geen gezonde verhouding is tussen vraag en aanbod. Het resultaat zijn marktprijzen die ver onder de kostprijs van zo'n 14 euro per 100 kilo liggen.

'Telers zijn over het algemeen geen goede verkopers in een stijgende en dalende markt', constateert Burger. 'In de praktijk zie je dat boeren via klikcontracten de prijs niet durven vast te zetten op bijvoorbeeld 20 euro per 100 kilo omdat ze bang zijn dat het nog 21 euro kan worden. De instrumenten zijn er, maar telers maken er maar weinig gebruik van.'

Bij de prijsvorming van aardappelen is vaak sprake van een vast patroon. Burger: 'Als de prijs in een seizoen zakt naar onder de 10 euro per 100 kilo, komt die er niet meer boven. Bij 10 euro moeten telers de reddingsboei uitgooien en de prijs pakken. In de praktijk doen ze dat meestal niet, want de prijs is misschien 20 euro geweest. Dit jaar zie je dat de prijs zakt naar onder de 5 euro.'

Opbrengstverwachting

De marktanalist stelt vast dat niet het areaal aardappelen de markt bepaalt, maar veel meer de opbrengstverwachting in juli, de weken 27 en 28. 'In die periode kiest de markt richting. Als de markt stand houdt tot in augustus met een prijs van circa 15,50 euro, dan hebben we de bodem gehad. Prijstechnisch is het dan een duur jaar. De kans dat de prijs dan nog zakt tot onder de 10 euro is niet zo groot.'

In de jaren 2010, 2012, 2013, 2015 en 2016 waren er in sommige Europese landen aanwijsbare slechte groeiomstandigheden die zorgden voor een relatief kleine opbrengst. In 2016 was dat de vele regen in Zuid-Nederland en België. 'De marktprijs ging toen forst omhoog. Het groeiseizoen bepaalt de markt', zegt Burger.

In de jaren 2011, 2014 en 2017 waren de opbrengst per hectare aardappelen goed en kwam de prijs onder de 10 euro per 100 kilo uit. 'Afgelopen jaar was in de vijf EU-aardappellanden het areaal groot en de opbrengst hoog. Een daling van de prijs is dan goed te voorspellen', geeft de analist aan.

Dominante rol

Volgens Burger is de aardappelmarkt nog steeds dynamisch, maar is die de laatste vijftien jaar wel aan het veranderen. 'De verwerkende industrie heeft een dominantere rol en dat gaan ten koste van de handel. De markt is daardoor schokgevoeliger, van prijzen dik onder de 10 euro tot soms boven de 20 euro.'

Burger ziet weinig mogelijkheden op in de vijf EU-landen het areaal beter af te stemmen op de afzet. Wel zijn er volgens hem mogelijkheden om te komen tot gezondere verhoudingen tussen pool, contract en vrije aardappelen. 'Het aandeel vrij aardappelen is nu heel beperkt. De vrije aardappelen zijn de olie in de markt. Nu zijn ze overigens de stroop in de markt.'

Dezelfde afnemer

Uit onderzoek blijkt dat 60 procent van de telers ieder jaar kiest voor een vaste prijs bij dezelfde afnemer. Een gegarandeerde afzet is de belangrijkste reden (40 procent) In een derde van de gevallen past het bij het risicoprofiel van de boer.

Burger vindt het opvallend dat 60 procent van de contracttelers de meelever kilo's door de afnemer laat afgerekend op basis van de dagprijs. 'De dagprijs is op dit moment zo'n 4 euro per 100 kilo. Op dat gebied heeft een teler nog wat in de hand, maar we handelen er niet naar.'

Van de telers laat 30 procent de verkoopbeslissing afhangen van de kwaliteit van het product. Burger vindt dat vreemd: 'Kwaliteit komt en gaat meestal tegelijk met die van de buurman. Het seizoen heeft daarop een grote invloed. We gaan daarom allemaal voor hetzelfde.'