Gezonde bodem levert rendement op

Elferink sprak vorige week in Leeuwarden op een door de hogeschool georganiseerd symposium 'Boeren van de Toekomst'. Om beter met de bodem om te gaan, is er volgens hem werk aan de winkel voor boeren én wetenschappers. Wat die laatste groep betreft: de focus op bodemanalyses lag tot voor kort grotendeels op de fysische en chemische kant. De biologie van de bodem krijgt nauwelijks aandacht in onderzoek.

'En juist daar is de winst te behalen, maar het onderzoek is ook lastig en tijdrovend. Het is grotendeels nog een black box voor ons. Maar nieuwe technologie gaat ons de komende jaren helpen om snel meer en beter inzicht te verkrijgen.'
De biologie van de bodem moet niet worden verward met biologische teelt. Het gaat hier om het leven onder de grond aan bacteriën, schimmels, insecten en wormen.

Stikstofbemesting

'Uit recent onderzoek van Wageningen University & Research weten we dat bij voldoende wormen in de bodem tot 25 procent meer opbrengst te behalen valt van grasland. Dat effect is duidelijk groter bij minimale bemesting. Met stikstofbemesting wordt dit gecamoufleerd en teruggebracht tot een verschil van minder dan 10 procent', vertelt Elferink.

'We zetten in op effectieve en slimme bemestingstechnieken, maar dat blijft geld en inzet kosten. Terwijl verschillende onderzoeken erop wijzen dat een andere aanpak, waarbij de grond meer met rust wordt gelaten door minder te ploegen en te scheuren, beter rendeert.'

Toekomstig rendement

Volgens de lector duurzaam bodembeheer zien boeren de bodems onder hun dure grond nog vaak als een randvoorwaarde. Voor toekomstig rendement bepleit hij dat de bodem wordt gezien als belangrijke pijler onder een bedrijfsmodel of als een zelfstandig bedrijfsmodel.

'De grondprijs is nu twaalf keer zo hoog als in 1970. De toegevoegde waarde die de grond levert voor de agrariërs, is gemiddeld twee keer zo hoog. Dat loopt helemaal scheef. Een achteruitlopende bodemvruchtbaarheid kost de agrariër vroeg of laat geld. Alleen is dat nu veelal niet tastbaar, omdat het op allerhande manieren wordt gecamoufleerd.'

Veebezetting

Een voorbeeld daarvan is de verhouding tussen veebezetting en kunstmestgebruik. Nederland zit bij beide aan de top van alle Europese landen. 'Er is dus voldoende aanbod van nutriënten in eigen land, maar we voeren daarnaast ontzettend veel aan. Blijkbaar vinden akkerbouwers en veehouders elkaar daarin onvoldoende', aldus Elferink.

'Begrijp mij goed, ik ben niet per definitie tegen het gebruik van kunstmest. Maar het kan in een betere balans en dat betekent veelal minder. Dat komt de bodem ten goede.'

Kortetermijngeluk

De lector duurzaam bodembeheer zegt desalniettemin bijvoorbeeld de veehouder best te begrijpen die in de bollenstreek elk jaar enkele hectares verruilt om bollen te laten telen op zijn grasland. Dat levert direct 5.000 euro op per hectare en vier jaar lang nieuw en fris grasland. 'Dat is echt kortetermijngeluk. De bodem lijdt eronder en op een gegeven moment de agrariër zelf ook.'

Concrete oplossingen hiervoor heeft Elferink niet voorhanden, maar wel suggesties. Het wegvangen van broeikasgassen is daar een van. 'Het potentieel aan opslag van CO2 in de bodem is groot. Als het wereldwijd lukt 4 promille van de uitstoot jaarlijks meer op te slaan in de bodem, wat niet onmogelijk lijkt, tackelen we met de bodem een serieus probleem. Dan verandert de bodem dus in een businessmodel.'

Waarschuwing

Eenvoudig is dit niet, weet Elferink en hij waarschuwt ook voor te veel optimisme. 'Certificaten voor CO2-opslag leveren puur in de markt nu zo'n 5 euro op per ton, terwijl dat 50 euro moet zijn voor een beetje redelijk rendement voor de agrariër.'

Dat kan en wordt naar verwachting deels opgelost door bijvoorbeeld herverdeling van GLB-gelden, maar de lector duurzaam bodembeheer stelt dat de markt uiteindelijk grotendeels voor het rendement moet zorgen.