Goedkoop Chinees riet bedreigt inkomen veehouder

Als de rietteelt niet meer lonend is verliezenmelkveehouders die deze tak er bij doen een belangrijke basis onder het bedrijf. Ook het natuurbeheer komt dan onder druk te staan.

'Of mijn zoontje ooit ook rietsnijder zal kunnen worden, is onzeker.' Bertus Slot (30) wijst naar zoon Thijmen (2) die bij zijn oma aan de keukentafel op schoot zit.

Familie Slot combineert het beroep van rietsnijder met dat van melkveehouder. 'Dat is in de loop der jaren zo gegroeid en eigenlijk willen we niet anders', zegt Bertus' vader Harm Slot (54).

De Wieden

De boerderij van maatschap Slot ligt in Sint Jansklooster pal aan de rand van natuurgebied De Wieden in de Kop van Overijssel. Nationaal Park Weerribben-Wieden is het grootste laagveenmoeras van West-Europa. Het erf van Slot grenst aan een watergang die aansluit op de Boschwijde, deel van het merengebied dat het hart vormt van De Wieden.

'In deze tijd van het jaar stappen we iedere morgen in de boot om te varen naar een van de vele rietpercelen die we deze maanden maaien', vertelt Harm Slot.

Naast Harm en Bertus is ook opa Bertus Slot (80) van de partij bij het werk in de rietvelden. Het maaien begint rond de kerstdagen en gaat door tot uiterlijk 15 april. 'Dan komt de natuur tot leven en begint het broedseizoen.'

Alleen met de boot

De rietsnijders pachten 30 hectare rietland van Natuurmonumenten, de beheerder van De Wieden. 95 procent van de rietpercelen is alleen per boot bereikbaar. Daarnaast verzorgt Slot het maaibeheer van 5 hectare veenmosriet en 2 hectare nat schraalland.

De rietoogst en -verwerking is arbeidsintensief. Maaien gebeurt vooral met een tweewielige trekker. Na het snijden halen de rietsnijders met de hand de kruiden uit het riet. Dan zetten ze het riet in bossen op schoven zodat het kan drogen.

In mei vaart Slot tot drie weken met de boot heen en weer om het geoogste riet van de percelen naar de opslagschuur te brengen. In de zomermaanden verwerken de rietsnijders de veldbossen tot handzame bossen waar rietdekkers goed mee kunnen werken.

Boterham

'Eigenlijk is er geen dag dat ik met tegenzin naar de kraggen ga', zegt Harm Slot. Toch begon er vorig jaar wat te knagen. 'Voor rietsnijders wordt het steeds lastiger om met riet een boterham te verdienen.' Eind vorig jaar zocht Slot daarom met zijn collega's van de rietvereniging de media op. Wat zit de rietsnijders dwars?

'Diverse zaken maken het perspectief voor de rietsnijders onzeker. Een belangrijk punt is dat de afzet van het riet onder druk staat. We kunnen op prijs niet concurreren met Chinees riet.

Verder merken we dat de opbrengst van de rietpercelen afneemt. Dat komt onder meer doordat het water steeds minder nutriënten bevat. Ook speelt onkruid, vooral haagwinde, een rol. In het verleden voorkwamen we dat door een bespuiting met MCPA. Maar dat mag niet meer.'

Nog 10 jaar?

Slot en collega-rietsnijders voorzien dat het rietsnijden binnen tien jaar verleden tijd is als er niets verandert. 'We maken ons niet alleen zorgen om ons inkomen maar ook om de instandhouding van dit mooie gebied. Als we stoppen met rietmaaien,verbossen de rietpercelen binnen een paar jaar', zegt Harm Slot. 'Dan wordt het hier net zo'n ruige boel als in de Biesbosch', vult zijn vader aan.

Ook overheden en natuurorganisaties zien zeker ook de waarde van de rietsnijders voor het gebied. 'Daarom hopen we dat we in overleg met deze partijen tot oplossingen te komen die leiden tot perspectief voor het riet', zegt Harm.

Meer subsidie vindt Slot niet de gewenste oplossing. 'Afhankelijkheid van subsidies is risicovol. Eigenlijk zou de opbrengst van het riet ons voldoende arbeidsvergoeding moeten opleveren.'

Pinken op de boot

In de loop der jaren is de melkveehouder steeds meer gaan samenwerken met Natuurmonumenten. Dat heeft er onder meer toe geleid dat al het jongvee van Slot tijdens het groeiseizoen graast op natuurgraslandperceeltjes die alleen per boot bereikbaar zijn.

Er grazen meestal niet meer dan twee tot vier dieren per perceel. In het seizoen vaart Slot om de dag langs alle percelen om de pinken te controleren.

'Dit is arbeidsintensief. Tegelijkertijd past deze vorm van natuurbegrazing ons goed omdat we een grote jongveestapel hebben en veel dieren voor export verkopen.'

Als het aan de ondernemers Slot ligt, blijft de basis van hun bedrijf een combinatie van diverse activiteiten waar het rietsnijden er één van is. 'Dit is wat bij ons past. We zijn niet uit op een forse schaalvergroting van de melkveetak. Natuur en landbouw verenigen we in ons bedrijf. En op die manier verdienen we met plezier een boterham voor twee gezinnen. Dat proberen we in stand te houden.'

Melkrobot

Sinds 2012 maken de ondernemers Slot gebruik van een melkrobot om hun zeventig koeien te melken. En dat bevalt bijzonder goed.

'De melkrobot helpt ons om flexibel te zijn. En dat maakt de combinatie van melkveehouderij met rietsnijden gemakkelijker', vertelt Bertus Slot.

'Stel dat het de hele ochtend regent en 's middags klaart het op. Dan kunnen we zonder problemen de boot pakken en op de rietvelden aan het werk gaan.'

De melkrobot voorkomt ook dat de ondernemers in het rietseizoen extreem lange dagen moeten maken. 'Meestal komen tegen half vijf terug van de rietkraggen. Als het een beetje meezit, zijn we vervolgens om zes uur klaar op de boerderij.'

Dat ze maar weinig omkijken hebben naar het melken, komt vooral door het goed voeren van de koeien. 'Al snel na de melkrobot hebben we ook een voermengwagen aangeschaft waardoor we de koeien uitgebalanceerd kunnen voeren. Dit stimuleert de koeien om zich regelmatig te laten melken.'