Betuwse Krenkelaar laat restfruit sprankelen

De werkgelegenheid in de fruitteelt in de Betuwe daalt en de verbinding met de regio is afgenomen. Duurzaamheidsadviseur Peter van Luttervelt uit Varik kreeg vanuit de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) opdracht om als kwartiermaker onderzoek te doen naar de Betuwe als afvalloze regio. Tijdens 'keukentafelgesprekken' met telers en betrokkenen uit de keten hoorde hij dat 6 tot 7 procent van het fruit niet geschikt is voor de consumentenmarkt. Dit industriefruit brengt nauwelijks iets op, terwijl het van goede kwaliteit is.

Samen met Hilde Engels uit Geldermalsen en Henri Holster uit Lienden richtte Van Luttervelt coöperatie De Fruitmotor op. Engels is gespecialiseerd in duurzame productinnovaties in voeding en Holster werkt aan Wageningen University & Research (WUR) en is pleitbezorger van een circulaire, duurzame landbouw.

Uitdaging

'Ik begrijp heel goed dat het ongelooflijk lastig is voor fruittelers om een beweging te maken richting duurzaamheid', zegt Van Luttervelt. 'Daarom hebben we workshops georganiseerd voor telers en bestuurders uit de fruitsector. Fruitteler Bert den Haan uit Kerk-Avezaath was bereid om de uitdaging aan te gaan en via De Fruitmotor een eerlijke prijs voor zijn restfruit te ontvangen.'

Den Haan is voorzitter van de productgroep appel van de Nederlandse Fruittelers Organisatie NFO. Een paar jaar geleden was hij al eens bij een bijeenkomst over de circulaire economie geweest. Hij had wel oren naar de zoektocht naar nieuwe bestemmingen voor restfruit.

Meer biodiversiteit

'In slechte jaren krijgen we daar soms maar 1 cent per kilo voor. Het gaat toch om 50 tot 60 ton per jaar. Dit jaar brengt het wel meer op, maar het is natuurlijk fijner als de prijs wat stabieler is.'

Het is de bedoeling dat Den Haan de meeropbrengst van het restfruit dat hij via De Fruitmotor afzet, gebruikt voor meer biodiversiteit in zijn boomgaard. Dat kan bijvoorbeeld door coniferenhagen te vervangen door inheemse heesters, bloemenranden voor bijen aan te brengen en het landschap aantrekkelijker te maken.

Of de grotere biodiversiteit meer of beter fruit op zal leveren, weet Den Haan niet. 'We werken samen met WUR, die dit jaar een nulmeting heeft gedaan en dat de komende jaren zal herhalen. Over drie jaar hopen we daarvan de resultaten te hebben.'

Cider en sprankel

Het Betuws Wijndomein in Erichem had de mogelijkheid om de appels te persen en er een cider en sprankel van te produceren, met de merknaam 'Betuwse Krenkelaar'. Hilde Engels had wijnmaker Diederik Beker al eens ontmoet tijdens een evenement in hun wijngaard.

Beker: 'Ik had al eens cider gemaakt voor anderen en in principe is het vergisten van appels niet heel anders dan van druiven. In de wijnluwe periode van maart tot augustus kunnen we onze leegstaande tanks gebruiken voor geperste appels.'

Het proces van persen, gisten en bottelen duurt bij elkaar drie maanden. Door de cider daarna te carboniseren komen er bubbels in; de alcoholvrije sprankel moet worden gepasteuriseerd. 'Het bottelen doen we met een machine die we in Duitsland huren', vertelt Beker. 'In Nederland heb je wel frisdrankfabrikanten die dat ook kunnen, maar niet op zo'n kleine schaal als de onze. Ons doel is wel om het zelf te gaan doen, maar dat vergt een behoorlijke investering.'

Tassen of schoenen

Beker kan zich goed vinden in de gedachte achter de coöperatie dat iedere schakel in de fruitketen een reële marge kan ontvangen. 'We zijn actief in de streek met een verdienmodel dat maatschappelijk breed wordt gedragen. Door het geld terug te geven aan de teler kan de hele streek er beter van worden. Als we aan de lange termijn denken, moeten we professionele producten op de markt brengen, waarvoor we een eerlijke prijs vragen. Dat geldt ook voor onze cider en sprankel.'

'Met zo'n lokaal product dat we in heel Nederland kunnen verkopen, kunnen we zowel de positie van de teler als de lokale economie versterken', zegt Van Luttervelt. 'We willen ook zorgen voor werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Op die manier kunnen we de Betuwe verrijken en met elkaar veerkrachtiger worden. En ook het pulp dat overblijft na het persen willen we weer gebruiken, bijvoorbeeld om tassen of schoenen van te maken of om bepaalde plantenstoffen te gebruiken voor farmaceutische producten. Dat zijn we nu verder aan het uitwerken, onder meer in samenwerking met Aeres Hogeschool.'

Businessmodel

De coöperatie kan nog niet op eigen benen staan. Over twee jaar hoopt het team een bewezen businessmodel te hebben opgeleverd. De voortekenen zijn gunstig, vindt Van Luttervelt. 'In de regio willen we samen leren, bruggen bouwen en de kloof tussen boeren en burgers verkleinen.'

Tijdens een bijeenkomst op 16 september op het terrein van fruitteler Bert den Haan gingen de eerste bijenheesters symbolisch de grond in en waren zo'n 60 belangstellenden aanwezig. Inmiddels hebben zich nog drie fruittelers gemeld die mee willen doen: Van Driel Fruit en Fruitbedrijf Tetteroo uit Geldermalsen en Fruitteeltbedrijf Blankenstijn in Kesteren.