Vooral chronische effecten hittestress tikken aan

'De directe gevolgen van hittestress bij melkvee zijn behoorlijk ingrijpend door een lagere melkproductie', stelt rundveespecialist Koen Luijben van Trouw Nutrition. 'Maar daarnaast zijn er ook niet direct zichtbare gevolgen. Dan hebben we het over een verlaagde vruchtbaarheid en weerstand. Voor boeren is het niet altijd duidelijk dat hittestress hieraan ten grondslag ligt omdat de consequenties pas na een paar maanden zichtbaar worden.

Bij hogere temperaturen kan een koe haar warmte niet kwijt. Omdat die warmte tijdens het verteringsproces in de pens wordt geproduceerd, gaat zij minder eten. Een boer kan hittestress voorkomen door goed te ventileren en te zorgen voor fris vers water. Dat prikkelt de koe om voldoende voer op te blijven nemen.

'En niet te vergeten: geef voldoende nutriënten die passen bij de behoefte van het dier. Om in de glucosebehoefte te voorzien kan er Glucolac Plus aan het rantsoen worden toegevoegd. Zo blijven er ook op warme dagen meer nutriënten beschikbaar voor melkproductie. Want als de melkproductie eenmaal onderuit gaat, dan komt die, zeker bij koeien die al wat verder in de lactatie zijn, niet meer terug op het eerdere niveau.'

Pensverzuring door hitte beperken met levende gisten

Rundveespecialist Koen Luijben van Trouw Nutrition hamert er op om bij hitte extra aandacht aan het rantsoen te geven: 'Wij adviseren ook om een levende gist als Levucell SC toe te voegen aan het voer. Daarmee wordt de pensgezondheid ondersteund. Gisten zorgen er voor dat er een constante vertering plaatsvindt en er minder snel pensverzuring optreedt', legt hij uit.

De extra gevoeligheid voor warmte komt deels voort vanuit extra verzuring in het lichaam bij hoge temperaturen. 'Een koe gaat meer ademen, hijgen, om haar warmte kwijt te raken, verliest hiermee veel CO2 en dat moet weer gecompenseerd worden. Hierdoor gaat de bloed-pH omlaag en daarmee stijgt het risico op pensverzuring.

'In combinatie met een langere sta-tijd zorgt dat er ook voor dat de klauwgezondheid onder druk komt te staan. Dit effect zie je pas in het najaar, maar kent zijn oorsprong in de zomerperiode', analyseert Luijben. 'Hetzelfde verhaal gaat op bij een verminderde vruchtbaarheid. De periode in de herfst, oktober/november, wordt vaak verminderde vruchtbaarheid geconstateerd. De laatste jaren wordt het steeds meer duidelijk dat dit door hittestress komt. Maar meestal wordt er naar het rantsoen van dat moment gekeken terwijl de oorzaak veel eerder ligt.'

Anticiperen bij pluimvee

In de pluimveesector speelt de hitteproblematiek ook, maar het is volgens pluimveespecialist Koen Uitdehaag van Trouw Nutrition redelijk beheersbaar: 'In de regel zie je dat pluimveehouders tijdig anticiperen. De kunst is om reactief te zijn, zodat hittestressproblemen voorkomen worden.

'Heel concreet: als je naar een koppel kippen kijkt, dan is een verminderde voeropname van 5 tot zelfs 50 procent een eerste signaal van hittestress. Als je ziet dat de dieren gaan hijgen en zich groot maken, proberen ze warmte af te voeren. Dit is een heel duidelijk gevolg van hittestress.'

Tijdig ingrijpen is cruciaal. 'Start één à twee dagen voordat de hittestress zich voor kan doen met de behandeling. Dat zorgt voor een beter effect.' Het gevolg van hittestress is soms extreem: 'Bij een verminderde voeropname gaat ook direct de productie naar beneden. De voederconversie schiet omhoog, het gewicht en groei gaan achteruit en bij leghennen kan de eierproductie met gemiddeld 10 tot 15 procent dalen.'

Uitdehaag onderstreept het belang van een integrale aanpak die verder gaat dan toevoegen van voedingsadjectieven: 'Echte hittestress kun je niet helemaal wegnemen met voeding. Maar door de lagere voeropname te compenseren met toevoegingen aan het voer worden de fysiologische gevolgen van hittestress minder. Anti-hittestressproducten bevatten elektroliet, antioxidanten en vitaminen. Die geven het dier wat meer body ten tijde van hittestress.'

Door goed te ventileren en hittestressproducten aan het water toe te voegen kom je volgens Uitdehaag al een heel eind. 'Simpele en effectieve voerproducten nemen de effecten van hittestress weg en zorgen er indirect voor dat pluimveehouders meer tijd overhouden om de overige stalproblemen aan te pakken.'

20 graden grens voor varkens

Ook in de varkenssector vormt hittestress een terugkerende probleem. Technisch specialist varkenshouderij Michiel Vandaele van Trouw Nutrition ziet wel verschillen tussen varkensbedrijven. 'Het probleem speelt vaker in oudere stallen.'

Chronische hittestress is bij varkens een groot probleem, stelt Vandaele. 'Het uit zich ook bij varkens vooral in een verminderde voeropname. Varkens produceren warmte en die productie wordt gestimuleerd als ze eten. Als het warmer wordt, reduceren ze hun voeropname om de gevolgen van hittestress tegen te gaan.'

'Voor jonge biggen is 27 graden het optimum, als varkens tegen het slachtgewicht zitten, ligt de grens al bij 20 graden. Dan zijn ze het meest gevoelig voor hittestress.'

'Let tijdens de ronde door de stal goed op de manier waarop de varkens liggen', adviseert Vandaele. 'Als de dieren ver uit elkaar liggen is dat een slecht teken. Ook als ze met water beginnen te spelen en de activiteit afneemt kan er sprake zijn van hittestress.'

'Hittestress kost de varkenshouder groei. De dieren stoppen met eten en groeien trager. Als het meer dan 30 graden is, staan de dieren praktisch stil. Dan gaat het ligdagen in beslag nemen. Met chronische hittestress vermindert in het aantal kilo's slachtgewicht. Een voorbeeld: varkens eten gedurende twee maanden per dag 40 gram minder vanwege de hitte. Dat is dus 2,40 kilo minder groei. Ook zijn de varkens gevoeliger voor ziekten, met meer kans op uitval en hogere dierenartskosten.'

Waterkwaliteit

'Waterkwaliteit is belangrijk. Varkens moeten zoveel mogelijk drinken om warmte af te voeren. Koel drinkwater lijkt logisch, maar in de 'waan van de dag' wordt dit nog weleens over het hoofd gezien', ervaart Vandaele.

'De oplossing begint met het stalklimaat, maar wij kijken vooral naar de voeding. Het voer optimaliseren door middel van een zomerrantsoen met meer adjectieven zoals betaïne, vitamine-E of AO-mix. Er zijn varkenshouders die deze aanpassingen het hele jaar doorvoeren, omdat ze een positieve werking op de vleeskwaliteit hebben. Vandaele adviseert boeren die dit niet doen om deze maatregelen tijdens de zomerperiode preventief toe te passen: 'Als het eenmaal dertig graden is, is het te laat.'