Veel praten nodig op bedrijf met twee generaties

Jongman begon in 2002 een agrarisch adviesbureau. Ze kon haar ei niet meer kwijt in haar toenmalige werk. Maar toen haar man enkele jaren later overleed bij een ongeval op hun melkveebedrijf, stopte ze als adviseur en richtte ze zich op het melkveebedrijf en haar drie nog jonge kinderen.

In 2013 schafte de onderneemster een melkrobot aan. Dochter Agnes nam het werk op het bedrijf over in maatschap met haar moeder. Dit gaf Jongman de tijd om haar rol van adviseur weer op te pakken. Ze kijkt nu niet alleen naar de ontwikkeling van een agrarisch bedrijf, maar ook naar de persoonlijke ontwikkeling van boeren. Goede communicatie staat daarbij centraal; niet iets dat op elk bedrijf zo vanzelfsprekend is. De verwevenheid van ouder en kind op het bedrijf, zowel zakelijk als privé, maakt dit volgens haar lastig. 'Ouders bedoelen het goed voor hun kind, maar het kind kan dit verkeerd opvatten.'

Zakelijke verhouding

Het onderling niet goed met elkaar communiceren kan gedachten geven die niet terecht zijn en of op aannames berusten. Daarnaast is het boerenbestaan door de grote verwevenheid en gebondenheid van zakelijk en privé - ook op sociaal gebied - niet te vergelijken met een normale baan. 'Het kind zou eigenlijk het bedrijf van de buurman moeten overnemen.' Het boerenbedrijf is geen zakelijke verhouding. 'En dat zou eigenlijk wel moeten.'

Jongman spreekt uit eigen ervaring. Zij runde het melkveebedrijf en was tevens ouder voor haar opgroeiende kinderen, van wie er nu één werkzaam is op het eigen bedrijf. 'De kinderen hielden me een spiegel voor hoe ik met hen communiceerde.'

Frustraties voorkomen

Een goede communicatie tussen generaties voorkomt frustraties. Niet meer praten tussen ouders en kind op het bedrijf, altijd negatieve dingen benoemen, geen complimenten geven: het levert stress en ergernis op. En ook belangrijk: de positieve dingen worden niet meer gezien. 'Ze zien niet wat ze wel hebben, maar alleen wat ze niet hebben. Er wordt niet meer gepraat over wat er echt aan de hand is.'

Volgens Jongman hebben ouders veel waardering voor hun kind, maar spreken zij vaak niet uit dat ze trots zijn. 'Ouders willen hun kind voor fouten behoeden. Dit kan bij het kind als betuttelend overkomen, als ze er niet over spreken. Het kind wil waardering van de ouders. Het kind kan gedachten hebben als: 'Ik doe het nooit goed genoeg.' Of: 'Ben ik wel goed genoeg om het bedrijf over te nemen?'

Vertrouwen geven

De adviseur stelt dat ouders hun kinderen vertrouwen moeten durven geven. 'Als je hun geen eindverantwoording durft te geven, gaan ze later alsnog onderuit.' En dan is het vaak te laat, omdat ze al op leeftijd zijn. Ook brengt de toenemende schaalvergroting meer problemen met zich mee op het bedrijf en moet er meer worden gemanaged.

Jongman raadt overbezorgde ouders aan hun kind los te laten en toe te staan dat ze fouten mogen maken. 'Dat hebben de ouders in het verleden zelf ook gedaan.' De adviseur benadrukt dat het hierbij niet gaat om onwil van de ouders, maar om bezorgdheid voor hun kind. Communiceren is haar boodschap: 'De vraag stellen: wat verwacht je van mij? Dat is voor velen lastig. Ze praten niet over wat er werkelijk aan de hand is.'

Complimenten geven

Zelf mag Jongman graag samenwerken, terwijl haar dochter alleen werken ook fijn vindt. Beiden hebben een andere manier van werken. 'Praat erover wat je van elkaar verwacht of geef aan dat je het fijn vindt wat de ander doet. En geef complimenten.' Een schouderklopje geeft een goed gevoel bij de ander.

Daarnaast is het nodig om uit te spreken en te overleggen wat eenieder wil met het bedrijf. De neuzen moeten daarna wel dezelfde kant opstaan. 'Vijftig, honderd, tweehonderd of driehonderd koeien; je moet een keuze maken en je er goed bij voelen. Met een positieve houding in het bedrijf versterk je elkaar en rolt de rest vanzelf. Je moet trots zijn op wat je hebt en trots zijn dat het bedrijf wordt voortgezet en durf dit ook te zeggen.'