Kans op terugkerende vogelgriep groeit

Arjan Stegeman, hoogleraar Epidemiologie en infectieziekten aan het departement Diergeneeskunde van de Universiteit van Utrecht, vergelijkt de situatie van nu met 2014. Verschil is dat de uitbraken nu verspreider over het land zijn.

'We zitten historisch gezien nu in een opmerkelijke periode. De milde vogelgriep circuleerde hier altijd al. Nu hebben we dezelfde situatie met een zeer besmettelijke variant.'
Deze virussen hebben het 'onhebbelijke kenmerk' zeer snel te veranderen, zegt Stegeman. 'In 2015 hadden we weinig last. Maar vogels hebben nog geen weerstand opgebouwd tegen deze H5N8-variant.'

Infectiedruk

Riks Maas, afdelingshoofd Virologie bij Wageningen Bioveterinary Research, ziet net als in 2014 geen aanwijzingen dat het virus massaal van bedrijf naar bedrijf overspringt. 'Deze hoogpathogene virussen blijven circuleren in landen in Azië en kunnen met trekvogels in het najaar naar Europa komen. Verschil tussen de huidige epidemie en twee jaar geleden is dat de infectiedruk in de natuur veel hoger is. Er worden nu veel meer dode geïnfecteerde wilde vogels gevonden.'

Het gevaar dreigt dat de huidige hoogpathogene variant hier vaste voet aan de grond krijgt. 'Dat zou het meest zwarte scenario zijn', zegt Stegeman. 'Het milde vogelgriepvirus is er altijd in Nederland en circuleert onder de eigen vogelpopulatie. Als dat ook met de huidige hoogpathogene variant gebeurt, zal die ziekte hier lange tijd rondwaren.'

Scenario's

Vogeltrekdeskundige Henk van der Jeugd van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO) sluit zich bij Stegeman aan. 'Dat is de reden dat wij nu heel veel bemonsteren, ook onder levende dieren. Stel dat het virus zich vestigt in meerkoeten of eenden die hier jaarrond leven. In het gunstigste geval gaan ze direct dood, want anders verspreidt het virus zich hier verder.'

Stegeman acht de kans groot dat het agressieve virus op den duur vanzelf uitdooft en dat het dan weer jaren duurt voor de ziekte weer de kop op steekt. 'We zullen verschillende scenario's moeten onderzoeken. Ik denk dat je in waterrijke gebieden beter geen pluimvee met vrije uitloop kunt houden.'

Leegstand

Helemaal stoppen met vrije uitloop is 'geen optie', volgens de hoogleraar. 'Deze producten zijn goed voor de marge en het dierenwelzijn in de sector. Misschien moeten we nieuwe huisvestingsystemen bedenken met minder risico.' In de legkippenhouderij is een tijdelijke leegstand in het najaar sowieso geen serieuze optie, zegt Stegeman. 'De cyclus van het opzetten van de kuikens en de legperiode maakt dat ondoenlijk.'

Vogeltrekexpert Van der Jeugd noemt de risico's het grootst in de buurt van open, laaggelegen en waterrijke gebieden. 'Daar zie je nu de uitbraken en kun je dus beter geen pluimvee houden.'

Stegeman wijst erop dat wilde eenden in waterrijke gebieden het risico op besmetting fors verhogen. 'Het virus stapt nog makkelijker over van wilde naar tamme eenden. Ook door het bijstrooien in de stallen, waardoor je materiaal van buiten naar binnen brengt, neem je risico's. Het stalmateriaal voor een nieuwe ronde zou je eigenlijk binnen moeten opslaan.'

Draconisch

Viroloog Maas wijst op de drie uitbraken met het hoogpathogene vogelgriepvirus de afgelopen twaalf jaar. 'Introducties van milde vogelgriep komen veel meer verspreid over het gehele jaar voor, mogelijk vaker in de eerste helft van het jaar. Het lijkt een draconisch besluit en economisch onhaalbaar om bedrijven ieder jaar in het trekseizoen leeg te laten staan. Dan kan eerder overwogen worden om bedrijven permanent uit deze risicogebieden te verplaatsen en vestiging van nieuwe pluimveebedrijven in deze risicogebieden te verbieden of sterk te ontmoedigen.'

De experts zien dat 99 procent van de pluimveehouders de hygiëneprotocollen goed naleeft. Daaraan is mede te danken dat de uitbraak hier nog onder controle is.

Stegeman adviseert ondernemers wel om nog eens goed naar het eigen bedrijf te kijken. 'Beschouw iedereen die binnenkomt en ook je eigen erf als vuil gebied. Vraag aan je adviseurs om bedrijfsspecifieke risico's in kaart te brengen. Buitenstaanders zien soms meer.'

Vaccinatie

Epidemioloog Arjan Stegeman is optimistisch over de kans dat er een vaccin komt tegen vogelgriep. Bij laboratoriumproeven is de werking van een vaccin aangetoond, maar deze werkt nog niet in het veld. Ook over de laatste stap die het virus maakt op weg naar een nieuwe besmetting is nog weinig bekend. Trekvogelexpert Henk van der Jeugd zou graag meer experimenten doen met diverse manieren van transmissie, bijvoorbeeld vanuit besmet water.

Peter Anton Butijn, voorzitter van de Centrale Organisatie voor Broedeieren en Kuikens (COBK), zei deze week dat internationaal de druk op de farmaceu-tische industrie wordt opgevoerd om met een oplossing te komen.