Pootgoedsector kan nieuwe stap maken

Sinds 2011 kent Nederland een sterk toenemend areaal pootaardappelen. De aangifte bij de NAK steeg in vijf jaar tijd met bijna 3.500 hectare. Voor deze periode kende het areaal een veel grilliger verloop. Verschillende oorzaken zijn aan te dragen voor deze vrij plotselinge stijging. Zo zien handelshuizen kans hun afzet te vergroten en daar zoeken ze areaal voor. Het lukt niet om dit volledig bij bestaande telers onder te brengen.

Consumptietelers – met name op kleigrond – zijn juist op zoek naar alternatieven. Deze partijen hebben elkaar in 2015 snel gevonden. Toen stond de aardappelprijs echter op een zeer laag niveau. Dit jaar is dat anders, wat wellicht uitwerking heeft op de interesse naar pootgoed en dus een verdere areaalstijging.

Flevoland

Het fenomeen manifesteert zich vooral in oostelijk en zuidelijk Flevoland en het zuidwesten van het land. In de traditionele pootgoedregio's is nauwelijks ruimte voor uitbreiding. Stoppers worden opgeslokt door steeds grotere bedrijven met een focus op pootgoed.

Het is lastig een exacte prognose te geven voor het areaal van dit jaar. De aangifte van de percelen bij de NAK is op 23 mei afgerond. Handelshuizen geven aan dat de arealen grotendeels gelijk blijven of licht toenemen. Ondanks de verlate pootdatum zijn in de tweede helft van mei uiteindelijk alle aardappelen gepoot.

Koffiedik kijken

Feit is dat de ondergrond vaak slecht is en er niet onder ideale omstandigheden is gepoot. Het is koffiedik kijken wat dit voor de uiteindelijke opbrengst betekent. Als gevolg van het koude weer is de voorsprong tussen de vroeg (eind april) en laat (half mei) gepote aardappelen kleiner dan gedacht. Het is nu zaak om het gewas vlot aan te laten slaan.

Beregenen is, gezien de niet-ideale pootomstandigheden, naar verwachting eerder nodig dan anders maar, voor veel regio's is dit überhaupt niet mogelijk.

Vrije rassen

Kersverse pootgoedtelers hebben met een extra bottleneck te maken. Nu het ras Bintje een steeds minder significante rol in beslag neemt onder fritesaardappeltelers, daalt de interesse in rap tempo. Belgische telers hielden jarenlang vast aan het vertrouwde ras, maar 2016 lijkt een enorme kentering weer te geven. Dat beeld wordt ondersteund door de prijsvorming van Bintje-pootgoed.

Waar normaal gesproken het prijsniveau vlak voor het pootseizoen fors opkikkert, bleef die piek dit jaar uit. In het verleden bereikte de prijs van Bintje-pootgoed eerder een dieptepunt. Dit werd echter altijd door een herstel gevolgd, vooral door vraag vanuit België.

Einde bewaarseizoen

Het fundament daarvoor lijkt nu uit te blijven. Pas aan het einde van bewaarseizoen 2015-2016 tonen fabrieken interesse in Bintje, waardoor het prijsniveau de langverwachte 20 euro per 100 kilo bereikte. Tegen die tijd zaten, ook in België, bijna alle aardappelen in de grond.

Spunta, het grootste pootgoedras van Nederland, heeft ook met een hindernis te maken. De grote afnemers voor dit ras bevinden zich in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Vooral Algerije en Egypte namen dit seizoen minder pootgoed af. Dat bezorgde de handelshuizen kopzorgen. Niet alleen omdat ze voor de overkilo's een andere plek moesten vinden, maar ook om partijen het land binnen te krijgen en hun geld te innen.

Niet happig

Met bijna 5.400 hectare is Spunta het grootste exportras. Maar handelshuizen zijn niet happig om dit areaal veel verder uit te laten breiden.

In september van dit jaar verliest het populaire ras Agria zijn licentie. Een aanwinst voor de vrije sector. Voor de teelt substantieel bij kan dragen aan het rassenpakket, zijn we echter een aantal jaren verder omdat voldoende uitgangsmateriaal moet worden gekweekt.

Exportseizoen

Het exportseizoen verliep soms moeizaam, maar wist toch een record te bereiken. Eind april kwam het ruim 46.500 ton hoger uit, tot een record van 784.200 ton. De strubbelingen hebben alles te maken met de situatie in het Midden-Oosten. Zo wordt het uitgangsmateriaal met 'oliegeld' betaald en – dankzij de sterk gedaalde prijzen – is dat in veel mindere mate voorhanden.

Dit verklaart de verminderde interesse vanuit Algerije, Libanon en Egypte, naast hun eigen ambities om de binnenlandse pootgoedteelt uit te breiden. In Syrië is het vooral de oorlog die het extreem moeilijk maakt om pootgoed in te voeren. Handelaren zijn onbereikbaar, de logistiek ligt stil en Nederlandse banken weigeren geld aan te nemen. Dit ondanks het feit dat deze landen graag hun voedselproductie op peil willen houden.

Rusland hoofdpijndossier

Rusland blijft een hoofdpijndossier voor de sector. Na de vondst van één aardappelcyste bleef de grens voor ons pootgoed gesloten. De teller staat dan ook op nul.

Het wegvallen van het pootgoedvolume is opgevangen door onder andere Duitsland. Het is de vraag of het land weer aan de markt zal zijn en of het grillige karakter van Rusland een aanwinst is.

Verantwoordelijkheid

Tijdens de eerste landelijke Pootaardappeldag op 18 februari in Emmeloord sprak Marjan Folkers van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) over mogelijke nieuwe markten. Zij heeft goede hoop op onder andere het openen van de grens in Kenia, India en de Verenigde Staten.

Met een wereldwijd marktaandeel van 60 procent in pootgoed heeft Nederland een grote verantwoordelijkheid voor de kwaliteit. Vooral de M. chitwoodi-besmetting baart landen zorgen.

Frankrijk

Een verdere expansie in de sector mag dan ook niet ten koste gaan van de kwaliteit. In Europa concurreert Nederland voornamelijk met Frankrijk. De teelt neemt daar gestaag toe. In België gaat de teelt ten koste van fritesaardappelen.